Haak

Definitie van een verhaak

Een verhaalhaak komt voor aan het begin van een verhaal en is bedoeld om de lezer te “vangen” zodat hij of zij de bladzijden blijft omslaan. De beste “hooks” zijn slechts de eerste zin van het boek – iets dat zo aangrijpend is dat de lezer wel door moet blijven gaan. Sommige “hooks” duren echter tot de eerste alinea of zelfs de eerste bladzijde of twee. Het is meestal het makkelijkst voor een auteur om de lezer te laten inhaken door het verhaal midden in de actie te laten beginnen, wat bekend staat als in media res.

Common Examples of Hook

Hooks zijn een veel voorkomend concept in de muziek, net als in de literatuur. Net zoals een literair haakje bedoeld is om de aandacht van de lezer te trekken, is een muzikaal haakje bedoeld om het oor van de luisteraar te vangen. Muziekhaakjes komen veel voor in de populaire muziek van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Een muzikaal haakje kan in de melodie of het ritme zitten; het haakje moet gemakkelijk te onthouden zijn, wil het liedje een hit worden.

Hier volgt een korte lijst van pakkende haakvoorbeelden in recente popmuziek (merk op dat de titels van elk liedje niet toevallig ook de belangrijkste woorden van het haakje zijn):

• “She Loves You” van The Beatles
• “Respect” van Aretha Franklin
• “Stop! In the Name of Love” van The Supremes
• “Dancing Queen” van ABBA
• “I Will Survive” van Gloria Gaynor
• “YMCA” van The Village People
• “Stayin’ Alive” van Bee Gees
• “Beat It” van Michael Jackson
• “Ice Ice Baby” van Vanilla Ice
• “Sweet Caroline” van Neil Diamond
• “Mmm Bop” van Hanson
• “Hey Ya” van Outkast
• “Since U Been Gone” van Kelly Clarkson
• “Call Me Maybe” van Carly Rae Jepsen
• “Happy” van Pharrell

Betekenis van de haak in de literatuur

De definitie van de haak als literair begrip is al bekend sinds de tijd van Aristoteles. Niet alle literatuur begint met een haakje, en de trends in hoe een haakje te schrijven zijn door de jaren heen veranderd. Hoewel veel voorbeelden van inhakers beginnen in media res, zoals hierboven uitgelegd, zijn niet alle inhakers gebaseerd op actie. Ze kunnen ook een personage of een groep personages met interessante karaktereigenschappen, een thematische opening statement, of een mysterieuze en intrigerende setting. Een goed haakje wekt niet alleen interesse, maar bepaalt ook de stemming, toon, sfeer, en schept verwachtingen bij de lezer. Het is belangrijk dat een goede inhaker relevant is voor het boek, en niet alleen de lezer verrast om te verrassen.

Voorbeelden van een haak in de literatuur

Voorbeeld #1

Twee huishoudens, beide gelijk in waardigheid,
In het schone Verona, waar wij ons tafereel opmaken,
Van oude wrok tot nieuwe muiterij,
Waar burgerlijk bloed burgerlijke handen onrein maakt.

(Romeo en Julia van William Shakespeare)

De proloog van William Shakespeare’s beroemde tragedie Romeo en Julia is een goed voorbeeld van een haakje uit een toneelstuk. De proloog wordt gesproken door het koor, en doet veel werk in een korte ruimte. De proloog zet de toon, presenteert het hoofdconflict en de hoofdpersonen, en is zelfs een voorbode van de uiteindelijke tragische ontknoping. Hoewel deze proloog in zekere zin het einde “bederft”, zal het publiek naar het stuk kijken omdat het wil weten hoe de gebeurtenissen tot stand komen, en waarom precies onze geliefden die elkaar kruisen hun eigen leven nemen.

Voorbeeld #2

Ik vier mezelf, en zing mezelf,
En wat ik aanneem, zul jij ook aannemen,
Want elk atoom dat mij toebehoort, behoort jou even goed toe.

(“Song of Myself” van Walt Whitman)

Elk literair werk kan openen met een haakje, zelfs een gedicht. Walt Whitman’s lange gedicht “Song of Myself” is een epische verkenning van zijn eigen wezen en zijn plaats in de wereld. De eerste strofe, hierboven geciteerd, biedt een goed aanknopingspunt en een voorproefje van wat komen gaat. Verschillende middelen die Whitman in het hele gedicht gebruikt zijn hier te zien, vooral het gebruik van herhaling. Deze strofe maakt de lezer geïnteresseerd in de manier waarop Whitman zijn eigen identiteit zal verkennen.

Voorbeeld #3

In mijn jongere en meer kwetsbare jaren gaf mijn vader me een advies dat ik sindsdien in mijn hoofd heb omgedraaid.
“Wanneer je zin hebt om iemand te bekritiseren,” zei hij tegen me, “bedenk dan dat alle mensen op deze wereld niet de voordelen hebben gehad die jij hebt gehad.”

(The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald)

De eerste paar regels van The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald zijn een subtieler haakvoorbeeld. Fitzgerald laat de lezer niet in media res vallen, maar geeft in plaats daarvan het thema en de sfeer van de komende tekst. Deze opening is een soort moraal die eerder aan het begin dan aan het eind van het verhaal komt.

Voorbeeld #4

Mamma is vandaag overleden. Of gisteren misschien, ik weet het niet. Ik kreeg een telegram van het tehuis: “Moeder overleden. Begrafenis morgen. Hoogachtend.” Dat betekent niets. Misschien was het gisteren.

(De vreemdeling door Albert Camus, vertaald door Matthew Ward)

Albert Camus opende zijn klassieke werk De vreemdeling met een beroemde eerste zin: Aujourd’hui, maman est morte. Matthew Ward vertaalt dit naar “Maman is vandaag gestorven.” De eenvoud van de uitspraak en de beknoptheid van de volgende zinnen is verrassend voor de lezer; er is een toon van apathie die zeer belangrijk is voor het werk als geheel die Camus vanaf de eerste regel vaststelt.

Voorbeeld #5

Vele jaren later, toen hij voor het vuurpeloton stond, zou kolonel Aureliano Buendía terugdenken aan die verre middag toen zijn vader hem meenam om het ijs te ontdekken. In die tijd was Macondo een dorp van twintig adobe huizen, gebouwd aan de oever van een rivier met helder water die liep langs een bedding van gepolijste stenen, die wit en enorm waren, als prehistorische eieren. De wereld was zo recent dat veel dingen geen naam hadden, en om ze aan te duiden was het nodig om te wijzen.

(Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel García Márquez)

Gabriel García Márquez’ openingszin van Honderd jaar eenzaamheid is een verbazingwekkend haakje dat in één keer heel veel werk verzet. Alleen al in de eerste zin komen we een enorme hoeveelheid informatie te weten, waaronder de naam van een hoofdpersoon, het feit dat hij later voor een vuurpeloton komt te staan, en dat hij ooit in een dorp woonde waar geen ijs lag. De alinea gaat verder met de ontwikkeling van dit verrassende en enigszins mysterieuze feit door uit te leggen dat, “De wereld zo recent was dat veel dingen geen namen hadden.” Deze zin alleen al schept een verwachting van het magisch realisme dat komen gaat.

Voorbeeld #6

Het was een heldere koude dag in april, en de klokken sloegen dertien uur.

(1984 van George Orwell)

Een van de beroemdste eerste zinnen uit de literatuur, George Orwell, begint zijn dystopie 1984 met het bovenstaande haakje. Het feit dat de klokken dertien uur slaan is net vreemd genoeg, maar toch niet helemaal vreemd, om ons te interesseren voor wat er in deze wereld anders is dan in de onze.

Voorbeeld #7

Ik ben twee keer geboren: eerst als babymeisje, op een opmerkelijk smogloze dag in Detroit in januari 1960, en daarna als tienerjongen, op een spoedeisende hulpafdeling in Petoskey, Michigan, in augustus 1974.

(Middlesex door Jeffrey Eugenides)

Jeffrey Eugenides’ hedendaagse roman Middlesex gaat over het leven van een intersekse-man van wie bij zijn geboorte wordt gedacht dat hij een meisje is. De roman gaat over allerlei soorten identiteit – de verteller is een Grieks-Amerikaanse wiens familie de Amerikaanse droom najaagt, en hij worstelt op veel verschillende manieren met wie hij is. Het feit dat hij opent met de woorden “Ik ben twee keer geboren” trekt onmiddellijk onze aandacht omdat dit voor de meeste lezers zo’n zeldzaam begrip is.