Articles

19. RPA/Namibia (1920-1990)

Posted on

Faza przedkryzysowa (17 grudnia 1920 – 4 maja 1922): 17 grudnia 1920 roku Republika Południowej Afryki otrzymała mandat Ligi Narodów (LON) do administrowania byłą niemiecką kolonią Afryki Południowo-Zachodniej. 9 stycznia 1922 roku rząd RPA przedstawił projekt porozumienia samorządowego Basters Rehoboth, społeczności potomków Holendrów z Kolonii Przylądkowej i rdzennych Afrykanek, położonej na południe od Windhoek.

Faza kryzysu (5 maja 1922 – 4 maja 1925): Policja rządowa bezskutecznie próbowała aresztować Abrahama Morrisa, prominentnego członka społeczności Bondelswarts Nama, 5 maja 1922 roku. W dniu 20 maja 1922 roku, rząd RPA wydał ultimatum do Bondelswarts Namas do wydania Abrahama Morrisa i czterech innych mężczyzn do procesu. Jacobus Christian, przywódca Bondelswarts Namas, zadeklarował militarne działania wojenne przeciwko rządowi RPA 25 maja 1922 roku. Wojska rządowe starły się z Bondelswarts Namas w pobliżu Driehoek na 26 maja 1922, w wyniku czego zginął jeden żołnierz rządowy i 19 Bondelswarts Namas. Około 370 południowoafrykańskich wojsk rządowych dowodzonych przez południowoafrykańskiego administratora Afryki Południowo-Zachodniej, Gysberta R. Hofmeyera, zaatakowało Bondelswarts Namas w Guruchas Gorge w dniach 29-30 maja 1922 r., w wyniku czego zginęło ponad 100 Bondelswarts Namas i dwóch południowoafrykańskich żołnierzy rządowych. Oddziały rządowe RPA starły się z Bondelswarts Namas w dniach 2-3 czerwca 1922 r., w wyniku czego zginęło około 50 Bondelswarts Namas. Jacobus Christian i około 150 uzbrojonych mężczyzn poddał się wojskom rządowym w dniu 7 czerwca 1922 roku. 20 września 1922 r. Liga Narodów (LON) przyjęła rezolucję wzywającą Stałą Komisję Mandatową (PMC) do zbadania sprawy. LON powołała następnie komisję śledczą. W międzyczasie, proponowane porozumienie samorządowe dla Basterów z Rehoboth zostało odrzucone przez 74 procent wyborców w referendum w Rehoboth 9 sierpnia 1923 roku. Mimo to, Rada Rehoboth podpisała traktat z rządem RPA 17 sierpnia 1923 roku. Członkowie społeczności Rehoboth sprzeciwiający się traktatowi wybrali 23 kwietnia 1924 roku alternatywną Radę Ludową, na czele której stanął Nicolaas van Wijk. Rada Ludowa ogłosiła niepodległość Rehoboth od RPA 1 grudnia 1924 roku. Rząd RPA wprowadził stan wojenny w Rehoboth 3 kwietnia 1925 roku, a wojska rządowe RPA przejęły kontrolę nad miastem Rehoboth 5 kwietnia 1925 roku. W dniach 7-9 kwietnia 1925 r. w Windhoek odbył się proces około 406 osób, w wyniku którego 319 z nich zostało skazanych na karę więzienia. Wszystkie osoby zostały zwolnione z więzienia 4 maja 1925 roku.

Faza pokryzysowa (5 maja 1925 – 9 grudnia 1959): W dniu 27 lipca 1925 roku rząd RPA zatwierdził ustawę konstytucyjną Afryki Południowo-Zachodniej z 1925 roku, która przewidywała ograniczony samorząd dla Afryki Południowo-Zachodniej. W dniu 25 maja 1926 roku odbyły się w Afryce Południowo-Zachodniej wybory, w których Deutscher Bund in Südwestafrika („Związek Niemiecki w Afryce Południowo-Zachodniej”) zdobył siedem z dwunastu mandatów w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Narodowa Partia Afryki Południowo-Zachodniej (NPSWA) zdobyła trzy miejsca w Zgromadzeniu Ustawodawczym. W wyborach mogli głosować tylko biali Europejczycy, głównie Brytyjczycy i Niemcy. Zgromadzenie Ustawodawcze zebrało się w Windhoek 18 czerwca 1926 roku z dwunastoma wybranymi i sześcioma mianowanymi członkami. Wybory w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się 3 lipca 1929 roku. Zjednoczona Narodowa Partia Południowo-Zachodnia (UNSWP) zdobyła osiem z 12 mandatów w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Deutscher Bund in Südwestafrika („Związek Niemiecki w Afryce Południowo-Zachodniej”) zdobył cztery mandaty w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Wybory w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się 31 października 1934 roku, a Zjednoczona Partia Narodowa Południowo-Zachodniej Afryki (UNSWP) zdobyła dziewięć z dwunastu miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. 21 lutego 1940 r. w Republice Południowej Afryki odbyły się wybory, w których Zjednoczona Partia Narodowa Południowo-Zachodniej Afryki (UNSWP) zdobyła dziesięć z dwunastu mandatów w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Narodowa Partia Południowo-Zachodniej Afryki (NPSWA) zdobyła dwa mandaty w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Wybory w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się 19 maja 1945 r. Zjednoczona Partia Narodowa Afryki Południowo-Zachodniej (UNSWP) zdobyła 16 z 16 mandatów w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) postanowiła ustanowić powiernictwo ONZ nad Afryką Południowo-Zachodnią, ale rząd południowoafrykański odrzucił tę decyzję 21 stycznia 1947 roku. 11 lipca 1950 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) wydał opinię doradczą, w której stwierdził, że RPA nie jest zobowiązana do przekształcenia Afryki Południowo-Zachodniej w terytorium powiernicze ONZ, ale w takim przypadku Afryka Południowo-Zachodnia pozostałaby mandatem administrowanym przez RPA pod nadzorem Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Wybory w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się 30 sierpnia 1950 roku, a Narodowa Partia Południowo-Zachodnia (NPSWP) zdobyła 15 z 18 miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Zjednoczona Narodowa Partia Południowo-Zachodnia (UNSWP) zdobyła trzy mandaty w Zgromadzeniu Ustawodawczym. 28 listopada 1953 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało Komitet ds. Afryki Południowo-Zachodniej w celu nadzorowania południowoafrykańskiej administracji mandatu Afryki Południowo-Zachodniej. RPA odmówiła współpracy z komitetem ONZ. Wybory w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się 16 listopada 1955 roku, a Narodowa Partia Południowo-Zachodnia (NPSWP) zdobyła 16 z 18 miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Zjednoczona Narodowa Partia Południowo-Zachodnia (UNSWP) zdobyła dwa miejsca w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Ovamboland People’s Congress (OPC) został założony przez kilku namibijskich studentów i pracowników migrujących w Kapsztadzie, w RPA, 2 sierpnia 1957 roku. Głównym celem OPC było popieranie praw namibijskich pracowników migrujących w RPA. 25 października 1957 roku, Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało komitet dobrych usług, który miał ułatwić negocjacje z rządem RPA w sprawie Namibii. Organizacja Ludowa Ovambolandu (OPO) została założona z Samem Nujoma jako prezydentem w Windhoek 19 kwietnia 1959 roku. OPO opowiedziało się za niezależnością Ovambolandu (Namibii) od RPA.

Faza kryzysu (10 grudnia 1959 – 25 sierpnia 1966): Policja rządowa zabiła 12 protestujących, w tym Annę Kakurukaze Mungunda, w Windhoek 10 grudnia 1959 roku. The lider the OPO uciekać w wygnaniec. Ovamboland People’s Organization (OPO) została przemianowana na Southwest Africa People’s Organization (SWAPO) 19 kwietnia 1960 roku. Etiopia i Liberia złożyły skargę przeciwko RPA w sprawie Namibii do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS) 4 listopada 1960 roku. Wybory w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się 8 marca 1961 r., a Narodowa Partia Południowo-Zachodnia (NPSWP) zdobyła 16 z 18 miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Zjednoczona Narodowa Partia Południowo-Zachodnia (UNSWP) zdobyła dwa mandaty w Zgromadzeniu Ustawodawczym. 7 kwietnia 1961 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ potępiło rząd RPA za „próby asymilacji” Afryki Południowo-Zachodniej. 19 grudnia 1961 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ rozwiązało Komitet do spraw Afryki Południowo-Zachodniej i powołało Specjalny Komitet do spraw Afryki Południowo-Zachodniej, którego zadaniem było przygotowanie tego terytorium do pełnej niepodległości. Po utworzeniu w 1962 roku swojego wojskowego skrzydła, Ludowej Armii Wyzwolenia Namibii (PLAN), SWAPO otrzymało pomoc wojskową (szkolenia, broń i amunicję) od Związku Radzieckiego, Niemiec Wschodnich, Kuby, Chin, Korei Północnej, Algierii i Tanzanii. 14 grudnia 1962 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ rozwiązało Komisję Specjalną dla Afryki Południowo-Zachodniej. 13 listopada 1963 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ nałożyło dobrowolne sankcje wojskowe (embargo na broń) i gospodarcze (embargo na ropę naftową) na rząd RPA. 15 września 1965 roku odbyły się wybory w Afryce Południowo-Zachodniej, w których Narodowa Partia Afryki Południowo-Zachodniej (NPSWP) zdobyła 18 z 18 miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. 18 lipca 1966 r. MTS oddalił sprawę zainicjowaną przez Etiopię i Liberię, sugerując, że Etiopia i Liberia nie mają żadnych praw dotyczących Namibii.

Faza konfliktu (26 sierpnia 1966 r.-8 sierpnia 1988 r.): Wojskowe skrzydło SWAPO, Ludowa Armia Wyzwolenia Namibii (PLAN), rozpoczęła rebelię przeciwko rządowi RPA 26 sierpnia 1966 roku. W dniu 27 października 1966 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ zakończyło mandat RPA nad Namibią i ogłosiło, że terytorium to znajduje się w bezpośredniej gestii ONZ. W tej samej rezolucji Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało Komitet Ad Hoc dla Afryki Południowo-Zachodniej, który miał „zarekomendować praktyczne środki, za pomocą których Afryka Południowo-Zachodnia powinna być zarządzana tak, aby umożliwić mieszkańcom tego terytorium korzystanie z prawa do samostanowienia i osiągnięcie niepodległości”. 19 maja 1967 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało Radę Narodów Zjednoczonych dla Afryki Południowo-Zachodniej, która miała „administrować Afryką Południowo-Zachodnią aż do uzyskania niepodległości”. Zgromadzenie Ogólne ONZ utworzyło również stanowisko Komisarza ONZ dla Afryki Południowo-Zachodniej. Konstantinos Stavropoulos z Grecji został mianowany p.o. Komisarza ONZ dla Afryki Południowo-Zachodniej 13 czerwca 1967 roku. 16 grudnia 1967 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ zaapelowało o wycofanie się RPA z Namibii. 9 lutego 1968 r. Andimba Herman Toivo Ya Toivo, członek-założyciel OPC i członek SWAPO, został skazany na 20 lat więzienia i wysłany do więzienia na Robben Island w pobliżu Kapsztadu w RPA. 12 marca 1969 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała do natychmiastowego wycofania się RPA z Namibii. Zgromadzenie Ogólne ONZ potępiło RPA 31 października 1969 roku i 1 grudnia 1969 roku. Agha Abdul Hamid z Pakistanu został mianowany p.o. komisarza ONZ w Namibii 1 grudnia 1969 roku. Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła RPA 30 stycznia 1970 roku. Wybory w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się 20 kwietnia 1970 roku, a Narodowa Partia Afryki Południowo-Zachodniej (NPSWP) zdobyła 18 z 18 miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) orzekł, że administracja Namibii przez RPA była nielegalna 21 czerwca 1971 roku. Zgromadzenie Ogólne ONZ udzieliło pomocy dyplomatycznej (uznanie dyplomatyczne) dla SWAPO 11 grudnia 1973 roku. Sean MacBride z Irlandii został mianowany komisarzem ONZ w Namibii 18 grudnia 1973 roku. 24 kwietnia 1974 r. w Afryce Południowo-Zachodniej odbyły się wybory, w których Narodowa Partia Afryki Południowo-Zachodniej (NPSWP) zdobyła 18 z 18 miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. 17 grudnia 1974 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ zażądała od RPA wycofania swoich wojsk z Namibii. Wybory do Rady Legislacyjnej odbyły się w dniach 13-17 stycznia 1975 roku. SWAPO zbojkotowało wybory. Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała do przeprowadzenia w Namibii nadzorowanych przez ONZ wyborów 30 stycznia 1975 r., ale propozycja ta została odrzucona przez rząd RPA. Botswana udzieliła pomocy dyplomatycznej (uznania dyplomatycznego) dla SWAPO 2 grudnia 1975 roku. 30 stycznia 1976 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ zatwierdziła rezolucję, która wzywała do wycofania się RPA z Namibii i przeprowadzenia w Namibii nadzorowanych przez ONZ wyborów. Zachodnia Grupa Kontaktowa (WCG), która składała się z przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec Zachodnich i Kanady, została utworzona w kwietniu 1977 roku. WCG próbowała wynegocjować z RPA plan niepodległości Namibii zgodnie z ramami Rady Bezpieczeństwa ONZ. Martti Ahtisaari z Finlandii został mianowany komisarzem ONZ w Namibii 1 stycznia 1977 roku. Ministrowie spraw zagranicznych Organizacji Jedności Afrykańskiej (OAU) wyrazili swoje poparcie dla SWAPO i potępili RPA 28 lutego 1978 roku. WCG przedłożyło Radzie Bezpieczeństwa ONZ „propozycję rozwiązania sytuacji w Namibii” 10 kwietnia 1978 r. (Rada Bezpieczeństwa ONZ poparła propozycję 27 lipca 1978 r.). 3 maja 1978 r. rebelianci SWAPO zaatakowali elektrownię wodną Ruacana w Namibii. Wojska rządowe zaatakowały cele SWAPO w południowej Angoli 4 maja 1978 r., w wyniku czego zginęło 12 żołnierzy rządowych i około 1000 namibijskich uchodźców. Minister spraw zagranicznych Siteke Mwale z Zambii potępił RPA i wyraził poparcie dla SWAPO 6 maja 1978 roku. Ministrowie spraw zagranicznych OAU potępili RPA i zaapelowali o wycofanie wojsk RPA z Namibii 9 maja 1978 roku. Ministrowie spraw zagranicznych OJA wyrazili poparcie dla SWAPO 18 lipca 1978 r., a szefowie państw OJA wyrazili poparcie dla SWAPO 22 lipca 1978 r. 13 listopada 1978 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła rząd RPA za decyzję o jednostronnym przeprowadzeniu wyborów w Namibii w grudniu 1978 roku. Wybory odbyły się w Afryce Południowo-Zachodniej w dniach 4-8 grudnia 1978 r., a Sojusz Demokratyczny Turnhalle (DTA) zdobył 41 z 50 miejsc w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Wojska rządowe RPA zaatakowały cele SWAPO w południowej Angoli w dniach 6-15 marca 1979 roku. Sekretarz Generalny ONZ Kurt Waldheim zaapelował o zawieszenie broni 15 marca 1979 roku. Zgromadzenie Ogólne ONZ nałożyło sankcje ekonomiczne na rząd RPA 1 czerwca 1979 roku. Szefowie państw Ruchu Państw Niezaangażowanych (NAM) wyrazili poparcie dla SWAPO i potępili rząd RPA 8 września 1979 roku. 28 października 1979 r. wojska rządowe RPA zaatakowały cele SWAPO w południowej Angoli. Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła rząd RPA 2 listopada 1979 roku. Wojska rządowe RPA zaatakowały cele SWAPO w południowej Angoli w dniach 7-30 czerwca 1980 r. OAU zagraniczny minister potępiać the rząd Południowa Afryka na 30 Czerwiec, 1980. Zgromadzenie Ogólne ONZ potępiło rząd RPA 6 marca 1981 roku. Ministrowie spraw zagranicznych OAU potępili okupację Namibii przez RPA 26 czerwca 1981 roku. Około 5,000 żołnierzy RPA zaatakowało cele SWAPO w południowej Angoli od 23 sierpnia do 30 września 1981 roku. Etiopia, Ghana i Tanzania potępiły rząd RPA 27 sierpnia 1981 roku. Niger potępić Południowa Afryka na Sierpień 28, 1981. Brajesh Mishra z Indii został mianowany komisarzem ONZ w Namibii 1 kwietnia 1982 roku. RPA rozwiązała Namibijskie Zgromadzenie Narodowe 18 stycznia 1983 roku. NAM głowa państwo wyrażać poparcie dla SWAPO 12 Marzec, 1983. OAU head-of-state potępiać Południowa Afryka’s okupacja Namibia 12 Czerwiec 1983. Wojska południowoafrykańskie zaatakowały cele SWAPO w południowej Angoli począwszy od 6 grudnia 1983 roku. Angola, Wyspy Zielonego Przylądka, Gwinea Bissau, Mozambik i Wyspy Świętego Tomasza potępiły okupację Namibii przez RPA 19 grudnia 1983 roku. Rada Bezpieczeństwa ONZ zaapelowała o wycofanie wojsk RPA z południowej Angoli 20 grudnia 1983 roku i 6 stycznia 1984 roku. Asystent sekretarza stanu Chester Crocker z USA i prezydent Kaunda z Zambii pośredniczyli w negocjacjach między urzędnikami RPA i Angoli, które rozpoczęły się 26 stycznia 1984 roku, a kraje podpisały porozumienie o zawieszeniu broni 16 lutego 1984 roku. Szefowie państw OAU potępili okupację Namibii przez RPA 15 listopada 1984 roku. Ministrowie spraw zagranicznych OJA potępili okupację Namibii przez RPA 26 lipca 1986 roku. Wojska południowoafrykańskie zaatakowały cele SWAPO w południowej Angoli 13 listopada 1986 r., w wyniku czego zginęło 39 rebeliantów SWAPO i dwóch żołnierzy rządu południowoafrykańskiego. Szefowie państw Organizacji Konferencji Islamskiej (OIC) potępili 28 stycznia 1987 r. okupację Namibii przez RPA. Bernt Carlsson z Szwecji został mianowany komisarzem ONZ w Namibii 1 lipca 1987 roku. Wojska południowoafrykańskie zaatakowały cele SWAPO w południowej Angoli 3 października 1987 roku. Ministrowie spraw zagranicznych OAU potępili RPA 23 maja 1988 roku. RPA i SWAPO zgodziły się na zawieszenie broni 8 sierpnia 1988 roku. Około 20 000 osób, w tym około 800 żołnierzy rządu RPA, zostało zabitych podczas konfliktu. Około 50.000 osób zostało przesiedlonych podczas konfliktu.

Faza postkonfliktowa (9 sierpnia 1988 – 21 marca 1990): RPA, Angola i Kuba podpisały 22 grudnia 1988 roku porozumienie, które przewidywało niepodległość Namibii. 16 lutego 1989 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję 632, która powołała Grupę Wsparcia Przejściowego ONZ (UNTAG) w celu zapewnienia wolnych i uczciwych wyborów, monitorowania porozumienia o zawieszeniu broni, monitorowania wycofania południowoafrykańskich sił wojskowych z Namibii oraz wspierania lokalnej policji rządowej w utrzymaniu prawa i porządku. UNTAG składał się z około 4.500 wojskowych z 50 krajów, dowodzonych przez generała broni Dewana Prem Chanda z Indii, oraz 1.500 cywilnych pracowników policji z 25 krajów, dowodzonych przez komisarza Stevena Fanninga z Irlandii. Około 350 osób zginęło w wyniku działań wojennych pomiędzy siłami zbrojnymi RPA a rebeliantami SWAPO od 1 kwietnia do 13 maja 1989 roku. Uchodźców (UNHCR), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz UNICEF pomogły w repatriacji około 43 000 uchodźców, głównie z Angoli i Zambii. Wybory odbyły się w dniach 7-11 listopada 1989 roku, a SWAPO zdobyło 41 z 72 miejsc w Zgromadzeniu Konstytucyjnym. Democratic Turnhalle Alliance (DTA) zdobyło 21 miejsc w Zgromadzeniu Konstytucyjnym. Komponent wyborczy UNTAG, który składał się z 1400 osób z około 30 krajów, nadzorował proces wyborczy między 3 lipca a 14 listopada 1989 roku. Wspólnota Narodów (CON) wysłała siedem osób w celu zapewnienia pomocy wyborczej od 24 września do 10 października 1989 roku. Unia Międzyparlamentarna (IPU) wysłała obserwatorów w celu monitorowania wyborów, a misja IPU wydała swój raport 20 grudnia 1989 roku. Oddziały wojskowe RPA zakończyły wycofywanie się z Namibii 22 listopada 1989 roku. Zgromadzenie Konstytucyjne zebrało się 21 listopada 1989 roku, a konstytucja została zatwierdzona 9 lutego 1990 roku. Sam Nujoma został wybrany na prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe 16 lutego 1990 roku. Namibia formalnie uzyskała niepodległość od RPA 21 marca 1990 roku. UNTAG został rozwiązany 21 marca 1990 roku. Osiemnastu pracowników UNTAG, w tym 11 wojskowych, 4 cywilnych pracowników policji i trzech międzynarodowych pracowników cywilnych, zostało zabitych podczas misji.

Wybrana Bibliografia

Cooper, Allan D. 1991. The Occupation of Namibia: Afrikanerdom’s Attack on the British Empire. Lanham, Md, New York, and London: University Press of America.

Dugard, John. 1973. The South West Africa/Namibia Dispute. Berkeley, CA: University of California Press.

Fokkens, Andries M. 2012. „The Suppression of Internal Unrest in South West Africa (Namibia) 1921-1933”, Scientia Militaria, vol. 40 (3), s. 109-146.

Goldblatt, I. 1971. History of South West Africa From the Beginning of the Nineteenth Century. Cape Town, Republika Południowej Afryki: Juta & Company, Ltd.

Kerina, Mburumba. 1981. Namibia: The Making of a Nation. New York: Books in Focus, Inc.

Seiler, John. 1982. „RPA w Namibii: Persistence, Misperception, and Ultimate Failure,” The Journal of Modern African Studies, vol. 20 (4), pp. 689-712.

.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *