… styl jest cechą ludzką, która może reprezentować aspekty tożsamości, grupy etnicznej i zdrowia. Utrata włosów może mieć znaczący wpływ na jakość życia pacjentów, dlatego warto szybko zdiagnozować różne rodzaje łysienia i podjąć wczesną interwencję w przypadku tych pacjentów. Standardowe metody diagnozowania chorób włosów i skóry głowy, takie jak zwykłe badanie kliniczne, test skórny i biopsja, różnią się pod względem powtarzalności i inwazyjności, dlatego istnieje zapotrzebowanie na metody nieinwazyjne, które pomogą klinicyście w codziennej praktyce. Zastosowanie dermoskopii zwiększa dokładność diagnostyczną i może przyczynić się do zrozumienia patogenezy chorób włosów 1,2 . Do badania skóry głowy dermatolodzy mogą używać dermoskopu ręcznego (powiększenie x10) lub wideodermoskopu wyposażonego w różne obiektywy (od x20 do x1000 powiększeń). Dermoskopia pozwala na stwierdzenie zmian naczyniowych, objawów mieszkowych i okołopęcherzykowych oraz cech trzonu włosa. Badanie prawidłowej skóry głowy może wykazać proste, drobne, czerwone pętle, które reprezentują pętle kapilarne w brodawce skórnej 1 . U osób o ciemnej karnacji dobrze widoczna jest okołopęcherzykowa sieć pigmentowa (wzór plastra miodu). Sieć ta składa się z hiperchromicznych linii, które reprezentują melanocyty w układzie grzbietowym rete ridge, w przeciwieństwie do hipochromicznych obszarów utworzonych przez nieliczne melanocyty zlokalizowane w naskórku suprapapilarnym 3 . Jednostki mieszkowe w prawidłowej skórze głowy zawierają od 2 do 4 włosów końcowych i 1 lub 2 włosy kosmkowe w środku. Cząsteczki brudu, kurzu, luźne włókna i inne małe cząsteczki, które określiliśmy jako brudne kropki, mogą być zauważone u dzieci w wieku od 1 do 12 lat. Cząstki te znikają natychmiast po umyciu głowy, by pojawić się ponownie już po 24 godzinach od mycia 4 . W łuszczycy skóry owłosionej głowy, w obrębie typowych blaszek łuskowych, w większym powiększeniu (x70) obserwuje się skręcone czerwone pętle (Rycina 1). Skręcone pętle są również widoczne w ograniczonym zakresie w nieuszkodzonej łuszczycowej skórze głowy, jak również w nowo leczonej łuszczycowej skórze głowy. Istnieje bezpośrednia korelacja między morfologią pętli a stanem pokrywającego ją naskórka, a skręcone pętle występują w stanach przerostu naskórka o charakterze łuszczycowym. W łojotokowym zapaleniu skóry można zaobserwować arborystyczne czerwone linie, które mają szerszy kaliber niż pętle. Może to być pomocne w różnicowaniu tych dwóch łuszczących się schorzeń. Jednakże gęstość pętli kapilarnych wydaje się być podobna u pacjentów z łuszczycą, łojotokowym zapaleniem skóry i zdrową skórą głowy, a czasami skręcone pętle są obserwowane w postaciach łojotokowego zapalenia skóry przypominających łuszczycę 1,5,6 . W łysieniu plackowatym bardzo charakterystyczne są żółte kropki, które zaobserwowano u ponad 95% europejskich pacjentów. U pacjentów azjatyckich żółte kropki występują w 60% przypadków 7 , a w doświadczeniach autorów z Brazylii ten objaw jest obecny w około 40% przypadków. Kropki te reprezentują otwory mieszków włosowych wypełnione resztkami keratyny zmieszanej z łojem (ryc. 2). Uważamy, że różnice w częstości występowania tego zjawiska wynikają z fototypów skóry, a także z odmiennych zwyczajów związanych z myciem głowy w kulturze europejskiej, azjatyckiej i latynoamerykańskiej. Wizualizacja klasycznych objawów aktywnej choroby, takich jak włosy dystroficzne, włosy z wykrzyknikiem i włosy po kadawerach, jest lepsza niż zwykła inspekcja kliniczna, podobnie jak odrastanie włosów kosmatych (Rycina 3) 1,2 . Niedawno Inui i wsp.7 wykazali, że dla celów diagnostycznych żółte kropki i krótkie włosy kosmkowe były najbardziej czułymi markerami, a czarne kropki, zwężające się włosy i złamane włosy były najbardziej specyficznymi markerami choroby. Czarne kropki, zwężające się włoski i połamane włoski korelowały dodatnio z aktywnością choroby. W dermoskopii suchej można zaobserwować wiele wgłębionych ostiów mieszkowych. Sugeruje się, że reprezentują one nieprawidłowe mieszki włosowe zawierające niekompletnie zróżnicowane trzony włosowe 8 . Alopecia areata incognita jest odmianą łysienia plackowatego, która naśladuje łysienie androgenowe i telogenowe z rozwojem rozproszonego i poważnego przerzedzenia włosów w ciągu kilku miesięcy. W dermoskopii żółte kropki są widoczne w obrębie ostium mieszków włosowych zarówno pustych, jak i noszących włosy w około 70% mieszków, a duża liczba odrastających, zwężających się, końcowych włosów jest widoczna na całej skórze głowy (Rycina 4) 9,10 . Wyniki dermoskopii są również ważne dla odróżnienia trichotillomanii od łysienia plackowatego. W pierwszym przypadku włosy są złamane w różnych odległościach od skóry głowy, można również zaobserwować podłużne rozszczepienie łodygi włosa 11,12 . Łysienie androgenowe charakteryzuje się zróżnicowaniem średnicy włosów w związku z miniaturyzacją mieszków włosowych. Zmienność średnicy łodygi włosa przekraczająca 20% jest cechą diagnostyczną tego schorzenia (Rycina 5) 13 . We wczesnym łysieniu androgenowym często obserwuje się brązowe wgłębienia okołomieszkowe, określane jako peripilar signs 14 . U pacjentów z zaawansowanym łysieniem androgenowym można zaobserwować żółte kropki, a na skórze głowy eksponowanej na słońce często pojawia się wzór pigmentu plastra miodu. Wideodermoskopia pozwala na pomiar i monitorowanie grubości łodygi włosa w łysieniu androgenowym, gdzie może być również pomocna w obliczaniu stosunku włosów końcowych do kosmków 2,15 . W większych powiększeniach wideodermsokopii można zidentyfikować i policzyć włosy kosmkowe (o szerokości mniejszej niż 0,03 mm) 11,15 . Warto zwrócić uwagę, że ostia mieszkowe w łysieniu androgenowym wykazują przewagę pojedynczych włosów, zamiast 2-4 łodyg włosowych obserwowanych u osób zdrowych 15 . Pierwotne łysienia plackowate stanowią dużą grupę schorzeń charakteryzujących się trwałym zniszczeniem mieszka włosowego. Wszystkie, przypuszczalnie, wynikają z nieodwracalnego uszkodzenia bogatego w komórki macierzyste obszaru wybrzuszenia, który jest niezbędny do cyklicznej regeneracji dolnego mieszka włosowego 16 . Jedną z charakterystycznych cech jest brak ostiów mieszków włosowych i obecność włóknistych szlaków, które oznaczają wygasłe mieszki w badaniu patologicznym, co zaobserwowali Kossard i Zagarella 3 . W liszaju płaskim (lichen planopilaris – LPP) dermoskopia ujawnia brak otworów pęcherzykowych i obecność charakterystycznych łusek okołopęcherzykowych (peripilar casts) na obrzeżach płata. Obserwuje się również rumień okołopęcherzykowy charakteryzujący się obecnością tętniących naczyń wokół ujść mieszków włosowych (ryc. 6). Sieć pigmentowa jest dobrze widoczna u osób ciemnoskórych wewnątrz blaszek łysienia. 17 Ponieważ naskórek między mieszkami włosowymi jest zwykle nienaruszony przez proces zapalny w LPP, uważamy, że objaw ten może być pomocny w różnicowaniu tego typu łysienia z innymi łysieniami bliznowaciejącymi, takimi jak toczeń rumieniowaty skóry owłosionej głowy. Kossard i Zagarella 3 opisali u ciemnoskórego pacjenta białe, blade kropki rozmieszczone pomiędzy pigmentowaną siecią jako cechę charakterystyczną wygasłych mieszków włosowych. Ogniskowe zmniejszenie pigmentacji grzbietów włosów nad włóknistymi drogami prawdopodobnie wyjaśnia bladość koloru widoczną klinicznie. U niektórych pacjentów, zwłaszcza tych o ciemnej karnacji, mogą występować niebiesko-szare kropki. U niektórych ciemnoskórych pacjentów z LPP można zaobserwować osobliwy wzór okrągłych niebieskoszarych kropek okołopłatkowych „target pattern”. Histopatologicznie, kropki te są spowodowane przez luźną melaninę, drobne cząsteczki melaniny lub „pył” melaniny w melanofagach lub wolne w głębokiej brodawkowatej lub siateczkowatej skórze właściwej. Wzór docelowy” związany jest z obecnością melanofagów głównie wokół mieszków włosowych, z pominięciem naskórka międzykolczystego 17 . Zazwyczaj LPP oszczędza niektóre końcowe mieszki włosowe wewnątrz łysiejących płatów. W łysieniu czołowym włókniejącym, będącym kliniczną odmianą liszaja płaskiego, najbardziej widocznymi objawami dermoskopowymi są utrata otworów mieszków włosowych, łuski okołomieszkowe i rumień okołomieszkowy 18 . W toczniu rumieniowatym dyskoidalnym (discoid lupus erythematosus – DLE) na skórze głowy występuje rumień, łuszczenie, zaczopowanie mieszków włosowych, zanik i teleangiektazje. Pomimo tego, że DLE jest zaliczany do grupy łysienia plackowatego, może wykazywać odrastanie włosów, jeśli jest odpowiednio leczony. W związku z tym wczesne rozpoznanie ma duże znaczenie dla rokowania pacjentów. W dermoskopii, zanik skóry głowy jest reprezentowany przez rozproszone białe zabarwienie skóry głowy. Wzór ten jest dobrze widoczny u pacjentów o ciemnej karnacji, którzy tracą normalnie widoczną sieć pigmentów w obrębie zmiany 17 . Rzeczywiście, sieć pigmentowa w kształcie plastra miodu może być widoczna na obrzeżach blaszki miażdżycowej w DLE. Najczęstszymi wzorcami naczyniowymi obserwowanymi w obrębie blaszek miażdżycowych w DLE są naczynia tętniące i kręte. Obserwuje się również występowanie okrągłych, wielopostaciowych, czerwonych lub różowoczerwonych kropek, które są jednolitej wielkości i regularnie rozmieszczone wokół otworów pęcherzykowych. W pęcherzykach wokół plam obserwuje się hiperkeratotyczne zatory pęcherzykowe. Można zaobserwować niebiesko-szare kropki, o rozproszonym i plamistym wzorze rozmieszczenia wzdłuż plamki 17 . Kropki te reprezentują nietrzymanie pigmentu w brodawkowatej skórze właściwej naskórka pęcherzykowego i międzypłatkowego. Uważamy, że opisane różne wzory niebiesko-szarych kropek mogą być interesującą cechą ułatwiającą dermoskopowe różnicowanie między DLE i LPP. Podsumowując, dermoskopia okazała się ważnym narzędziem w ocenie i diagnostyce pacjentów z łysieniem, jako pierwszy krok przed wykonaniem biopsji. Może ona nawet pomóc dermatologom w znalezieniu właściwego miejsca do wykonania biopsji, a ponadto w uniknięciu niepotrzebnych biopsji. Dzięki ocenie fotograficznej, dalsza opieka nad pacjentem jest również najlepiej doceniana na każdym …