A. Człowiek i jego przesłanie.
1. (1) Amos człowiek.
Słowa Amosa, który przebywał wśród hodowców owiec w Tekoa, które widział dotyczące Izraela za dni Uzziasza, króla judzkiego, i za dni Jeroboama, syna Joasza, króla izraelskiego, na dwa lata przed trzęsieniem ziemi.
a. Słowa Amosa: Ta księga proroka Amosa jest jedyną wzmianką, jaką mamy o tym człowieku w Starym Testamencie. Księgi 1 i 2 Królewska oraz 1 i 2 Kronik nie wspominają o tym proroku, a nie należy go mylić z Amozem, ojcem proroka Izajasza (Iz 1,1).
i. Imię Amos oznacza brzemię lub nosiciela brzemienia. Ponieważ większość proroctw Amosa dotyczy nadchodzącego sądu albo nad narodami otaczającymi Izrael, albo sądu nad samym Izraelem, był on człowiekiem brzemiennym.
b. Kto był wśród hodowców owiec z Tekoa: Wydaje się, że Amos nie miał formalnego wykształcenia teologicznego czy prorockiego, choć istniała w tym czasie szkoła proroków znana jako synowie proroków (1 Krl 20:35, 2 Krl 2:3-15, 2 Krl 4:1, 2 Krl 4:38). Amos był prostym człowiekiem, rolnikiem, który w wyjątkowy sposób został powołany do służby.
i. Amos mówił o swoim pochodzeniu i powołaniu w Amosie 7:14-15: Nie byłem prorokiem ani nie byłem synem proroka, lecz byłem hodowcą owiec i czułym owocem jaworu. Potem wziął mnie Pan, gdy szedłem za trzodą, i rzekł do mnie Pan: 'Idź, prorokuj ludowi mojemu, Izraelowi'
ii. Amos użył niezwykłego słowa, aby opisać swój zawód. Zamiast nazywać siebie pasterzem, dosłowny starożytny hebrajski nazwał Amosa hodowcą owiec. Amos prawdopodobnie wybrał ten tytuł, aby podkreślić fakt, że naprawdę był pasterzem i że nie miał na myśli „pasterza” w sensie symbolicznym, duchowym. Sposób, w jaki Bóg posługiwał się Amosem, przypomina nam sposób, w jaki posługiwał się dwunastoma uczniami Jezusa – zwykłymi, pracującymi ludźmi, używanymi do robienia wielkich rzeczy dla Boga.
iii. Amos pochodził z Tekoa, miasta położonego około dziesięciu mil od Jerozolimy. Wydaje się, że swoje prorocze poselstwo wygłosił w Betel (Amos 7:13), jednym z najbardziej wysuniętych na południe miast Izraela – niezbyt daleko od Tekoa.
c. Co widział odnośnie Izraela: Amos był przede wszystkim prorokiem dla Izraela, choć przemawiał także do wielu narodów. Służył w czasach podzielonej monarchii (za czasów Uzziasza, króla judzkiego, i za czasów Jeroboama, syna Joasza). Większość badaczy datuje służbę Amosa gdzieś pomiędzy 760 a 750 rokiem p.n.e.
i. Kiedy Amos służył jako prorok, lud Boży od ponad 150 lat był podzielony na dwa narody. Naród południowy był znany jako Juda, a naród północny był nadal znany jako Izrael. Przez okres podzielonego monarchy południowe królestwo Judy widziało sukcesję królów, niektórych bogobojnych, a niektórych bezbożnych (Uzziah był jednym z lepszych królów Judy). Północne królestwo Izraela nie widziało nic poza serią złych królów. Jeroboam, syn Joasza, był jednym z lepszych królów wśród tych bezbożników – zwłaszcza w sensie politycznym i militarnym – ale nadal był bezbożnikiem (2 Krl 14,23-29).
ii. Przez większą część swojej historii północne królestwo Izraela walczyło z Syrią – swoim sąsiadem z północy. Jednak około roku 800 p.n.e. potężne imperium asyryjskie pokonało Syrię i zneutralizowało tę potęgę, która utrudniała Izraelowi ekspansję i dobrobyt. Z Syrią w ryzach, Izrael cieszył się wielkim dobrobytem za panowania Jeroboama II.
d. Dwa lata przed trzęsieniem ziemi: „Nie mamy żadnego niezależnego zapisu tego trzęsienia ziemi, więc ten zwrot nie jest dla nas żadną pomocą w datowaniu” (Boice).
2. (2) Przesłanie Amosa.
I rzekł:
„Pan ryczy z Syjonu,
I wypowiada swój głos z Jerozolimy;
Pastwiska pasterzy się smucą,
I usycha szczyt Karmelu.”
a. Pan ryczy z Syjonu: Amos przyniósł poselstwo o sądzie. Pierwsze dwa rozdziały Amosa opisują sąd Pana, najpierw nad narodami pogańskimi, potem nad Judą i Izraelem.
b. I wypowiada Swój głos z Jerozolimy: Izrael – w bezpośrednim nieposłuszeństwie wobec Boga – ustanowił rywalizujące ze sobą ośrodki kultu w Dan, Betel i Gilgal. Kiedy Amos powiedział, że Pan przemawia z Jerozolimy, przypomniał całemu Izraelowi, gdzie znajduje się centrum prawdziwego kultu.
c. Pastwiska pasterzy się smucą: Ponieważ Amos sam był pasterzem (Amos 7:14), wiedział, jak wyrok Boży może wpłynąć na ziemię. Jeśli Bóg wstrzymywał deszcz, zsyłał plagi lub pozwalał, by na ziemię przychodziły podbijające ją armie, pastwiska pasterzy pogrążały się w żałobie.
d. Wierzchołek Karmelu usycha: Karmel był wybitną górą w północnej części Izraela, miejscem dramatycznej konfrontacji Eliasza z prorokami Baala (1 Krl 18,19-40). Ponieważ Eliasz służył przed czasami Amosa, być może Amos przypominał Izraelowi o tym zwycięstwie Pana Boga nad bałwochwalstwem.
B. Sąd nad narodami.
1. (3-5) Sąd nad Damaszkiem, stolicą Syrii.
Tak mówi PAN:
„Za trzy przewinienia Damaszku, a za cztery,
nie odwrócę jego kary,
Bo młócili Gilead narzędziami z żelaza.eślę ogień na dom Hazaela,
który pożre pałace Ben-Hadada.
Złamię też kratę bramy Damaszku,
i odetnę mieszkańca z Doliny Aven,
a tego, który trzyma berło, z Bet Eden.
Ludzie Syrii pójdą w niewolę do Kir”
Mówi Pan.
a. Za trzy przewinienia Damaszku, a za cztery nie odwrócę jego kary: To zdanie wprowadzi Bożą zapowiedź sądu wobec każdego narodu. Nie oznacza to, że Damaszek popełnił tylko trzy grzechy, a potem Bóg pomyślał o czwartym; po prostu ma to na myśli „grzech na grzechu na grzechu.”
b. Ponieważ młócili Gilead narzędziami z żelaza: Region Gilead należał do Izraela, a Bóg obiecał osądzić Damaszek i Syryjczyków za to, że przyszli przeciwko ziemi ludu Bożego i przyszli z tak całkowitym zniszczeniem, że byłoby to tak, jakby przez ziemię przejechał głęboki pług.
i. „Sanie młócące z żelaznymi zębami są prawdopodobnie figurą mowy sugerującą skrajne okrucieństwo i całkowitą dokładność w traktowaniu tych, którzy się sprzeciwiali.” (Hubbard)
c. Mieszkańcy Syrii pójdą w niewolę do Kir: Spełniło się to w 2 Królewskiej 16:9, która opisuje, kiedy Asyryjczycy zaatakowali Syrię, ponieważ król Judy Achaz im zapłacił. Król Asyrii posłuchał go, bo król Asyrii podszedł pod Damaszek i wziął go, jego mieszkańców zabrał do niewoli do Kir, a Rezina zabił (2 Krl 16:9).
2. (6-8) Wyrok na Gazę, miasto Filistynów.
Tak mówi Pan:
„Za trzy występki Gazy i za cztery,
nie odwrócę jej kary,
Ponieważ wzięli do niewoli całą niewolę
aby wydać ich Edomowi.eślę ogień na mur Gazy,
który pożre jej pałace.
Odetnę mieszkańca Aszdodu,
a tego, który dzierży berło, od Aszkelonu;
Odwrócę Moją rękę od Ekronu,
a resztka Filistynów zginie”
Mówi Pan Bóg.
a. Bo wzięli do niewoli całą niewolę, aby ich wydać Edomowi: Gaza była miastem Filistynów, na wybrzeżu na zachód od Izraela i Judy. Ponieważ wystąpili oni przeciwko ludowi Bożemu i wydali go Edomowi, Bóg obiecał, że sprowadzi sąd na Gazę i inne miasta filistyńskie (Aszdod, Aszkelon i Ekron).
b. Cała niewola: „Potępienie nie jest tu skierowane przeciwko niewoli samej w sobie, tak jak poprzednia wyrocznia nie była skierowana przeciwko wojnie samej w sobie. Zbrodnia nie polega na tym, że żołnierze zostali zniewoleni po wzięciu ich do niewoli w walce, co było standardową praktyką, ale na tym, że Filistyni wykorzystali swoją chwilową dominację, aby zniewolić całe populacje – żołnierzy i cywilów, mężczyzn i kobiety, dorosłych i dzieci, młodych i starych – dla zysku handlowego. Gaza nawet nie potrzebowała tych niewolników. Po prostu sprzedała ich Edomowi za więcej pieniędzy” (Boice).
3. (9-10) Wyrok na Tyr, miasto w Libanie.
Tak mówi Pan:
„Za trzy przewinienia Tyru i za cztery,
nie odwrócę jego kary,
Ponieważ wydali całą niewolę Edomowi,
I nie pamiętali o przymierzu braterstwa.
Ześlę ogień na mur Tyru,
Który pochłonie jego pałace.”
a. Ponieważ wydali całą niewolę Edomowi: Ponieważ miasto Tyr (z Libanu, na północ od Izraela) zgrzeszyło przeciwko ludowi Bożemu tak jak Filistyni (Amos 1:6-8), czeka je podobny wyrok (ogień na murze Tyru).
b. Ogień na murze Tyru: Mury miasta były jego obroną i siłą. Gdyby mury zostały spalone, miasto zostałoby pokonane.
4. (11-12) Wyrok na Edom.
Tak mówi Pan:
„Za trzy występki Edomu i za cztery,
Nie odwrócę jego kary,
Bo ścigał swego brata mieczem,
I odrzucił wszelką litość;
Gniew jego rwał się bez końca,
I zachował swój gniew na wieki.
Ale ześlę ogień na Teman,
który pochłonie pałace Bozrah.”
a. Ponieważ ścigał swego brata mieczem: Lud Edomu wywodził się od Ezawa, brata Jakuba (później nazwanego Izraelem). W ten sposób Pan mógł mówić o Edomie jako o bracie ludu Bożego, ponieważ mieli oni wspólnych przodków w Abrahamie i Izaaku. Bóg obiecał sąd nad Edomem, ponieważ zaatakował on Judę (2 Krl 8:20-22).
b. I odrzucił wszelką litość; gniew jego rwał się bez końca, a gniew swój zachował na zawsze: Edom trzymał się gniewu i złości, podczas gdy powinien był już dawno je odłożyć. Za to, sąd Boży przyjdzie przeciwko nim. Musimy nauczyć się oddawać nasz gniew i złość Bogu i pozwolić, aby On był naszym mścicielem.
5. (13-15) Sąd nad Amonem.
Tak mówi Pan:
„Za trzy występki ludu Ammonu, a za cztery,
nie odwrócę jego kary,
Ponieważ rozszarpali kobiety brzemienne w Gileadzie,
Aby powiększyć swoje terytorium.
Ale rozpalę ogień w murze Rabbahu,
I pożre jego pałace,
Pośród krzyku w dniu bitwy,
I burzy w dniu wichru.
Król ich pójdzie w niewolę,
On i jego książęta razem,”
Mówi Pan.
a. Bo rozerwali kobiety brzemienne w Gileadzie: Obszar Gileadu należał do Izraela i doznawał ataków nie tylko ze strony Syrii (Amos 1:3), ale także ze strony ich sąsiada na zachodzie, Ammona. Można powiedzieć, że Ammon zgrzeszył przeciwko przyszłości, zabijając dzieci w łonie matki.
b. Ich król pójdzie w niewolę, on i jego książęta razem: Z powodu ich ataków na Izrael Bóg obiecał sąd ponownie Ammonowi.
.