Badanie kazuistyczno-kontrolne w epidemiologii, projekt badania obserwacyjnego (nieeksperymentalnego) stosowany w celu uzyskania informacji na temat różnic w podejrzewanych ekspozycjach i wynikach między osobami z chorobą (przypadki) i porównywalnymi osobami, które nie mają tej choroby (kontrole). W wyniku analizy uzyskuje się iloraz szans (OR), który odzwierciedla względne prawdopodobieństwo narażenia w dwóch populacjach. Badania case-control można sklasyfikować jako retrospektywne (dotyczące przeszłej ekspozycji) lub prospektywne (dotyczące przewidywanej ekspozycji), w zależności od tego, kiedy przypadki są identyfikowane w odniesieniu do pomiaru ekspozycji. Badanie case-control zostało po raz pierwszy użyte w swojej nowoczesnej formie w 1926 roku. Jego popularność wzrosła w latach 50. XX wieku po opublikowaniu kilku przełomowych badań case-control, które wykazały związek między paleniem tytoniu a rakiem płuc.
Badania case-control są korzystne, ponieważ wymagają mniejszej liczebności próby, a tym samym mniejszych zasobów i czasu niż inne badania obserwacyjne. Projekt case-control jest również najbardziej praktyczną opcją badania narażenia na rzadkie choroby. Dzieje się tak częściowo dlatego, że znane przypadki mogą być porównywane z wybranymi kontrolami (w przeciwieństwie do oczekiwania na pojawienie się przypadków, co jest wymagane w innych projektach badań obserwacyjnych), a częściowo z powodu założenia o rzadkich chorobach, w którym OR matematycznie staje się coraz lepszym przybliżeniem ryzyka względnego w miarę zmniejszania się częstości występowania choroby. Badania case-control są również stosowane w przypadku chorób, które mają długi okres utajony (długi czas między ekspozycją a manifestacją choroby) i są idealne, gdy w grę wchodzi wiele potencjalnych czynników ryzyka.
Podstawowym wyzwaniem w projektowaniu badań case-control jest odpowiedni dobór przypadków i kontroli. Zły dobór może prowadzić do konfundacji, w której korelacje, które nie są związane z ekspozycją, istnieją między przypadkiem a osobami z grupy kontrolnej. Z kolei konfundacja wpływa na szacunki związku między chorobą a ekspozycją, powodując błąd selekcji, który zniekształca dane OR. Aby przezwyciężyć błąd selekcji, kontrole są zazwyczaj wybierane z tej samej populacji źródłowej, która została użyta do wyboru przypadków. Ponadto, przypadki i kontrole mogą być dopasowane pod względem istotnych cech. Podczas analizy danych z badania można zastosować analizę wieloczynnikową (zwykle regresję logistyczną), aby skorygować wpływ mierzonych czynników zakłócających.
Bias w badaniu case-control może również wynikać z tego, że ekspozycje nie mogą być mierzone lub przypominane w równym stopniu w przypadkach i kontrolach. Na przykład, zdrowe osoby z grupy kontrolnej mogły nie być widziane przez lekarza z powodu określonej choroby lub mogą nie pamiętać szczegółów swojej choroby. Wybór z populacji z chorobą inną niż ta, która jest przedmiotem zainteresowania, ale o podobnym wpływie lub częstości występowania może zminimalizować tendencyjność przypominania i pomiaru, ponieważ osoby dotknięte chorobą mogą z większym prawdopodobieństwem przypomnieć sobie ekspozycje lub mieć zarejestrowane informacje na poziomie porównywalnym do przypadków.