Prywatność & Pliki cookie
Ta strona używa plików cookie. Kontynuując, wyrażasz zgodę na ich użycie. Dowiedz się więcej, w tym jak kontrolować pliki cookie.
Dyskobolus lub „rzucający dyskiem” jest jednym z najbardziej ikonicznych dzieł sztuki klasycznego antyku. Pierwotnie wyrzeźbiony w brązie przez Ateńczyka o imieniu Myron (urodzonego w twierdzy-miasteczku Eleutherae w V w. p.n.e.), posąg zyskał sławę w dużej mierze dzięki licznym kopiom z brązu i marmuru wykonanym przez Rzymian.
Rzeźba była dobrze znana w świecie starożytnym. Rzymski retor i satyryk Lucjan z Samosaty (ok. AD 125 – ok. AD 180) wspomniał o Myronie w dziele Filopseudes. W dialogu między postaciami Tychiadesa i Filoklesa znajdujemy takie oto wersy:
Czy nigdy nie zauważyłeś, gdy wchodziłeś, że na dziedzińcu znajduje się piękny, wykonany przez Demetriusza rzeźbiarza portret?’Czy to ten z quoitem – pochylony do przodu, by rzucić, z twarzą zwróconą do tyłu w kierunku ręki, która trzyma quoit, z jednym kolanem zgiętym, gotowym do podniesienia się, gdy go puści?' 'Ach, to też niezła sztuka – Myron;…
~ From The Works of Lucian of Samosata (2011, translated by H. W. Fowler i F. G. Fowler)
Dyskobolus to wspaniały fizycznie, młody męski atleta zastygły w pozie wystrzeliwującego dysku. Mimo, że jest zaangażowany w wymagającą sytuację, jego twarz i ciało są niezwykle zrelaksowane i opanowane. Głowę ma zwróconą w stronę sprzętu sportowego (ale w niektórych odtworzeniach „błędnie” patrzy przed siebie). W wydanej w 1956 roku książce The Nude: A Study in Ideal Form brytyjski historyk sztuki i estetyk Kenneth Clark (1903-1983) zauważył, że Myron uchwycił dwie szczególne cechy – rytm (harmonię i równowagę) oraz symetrię (proporcję ciała). Odnosząc się do akcji rzucającego dyskiem, Clark napisał:
Myron stworzył trwały wzór atletycznej energii. Podjął moment działania tak ulotny, że studenci lekkoatletyki wciąż debatują, czy jest on wykonalny… Dla współczesnego oka może się wydawać, że pragnienie doskonałości Myrona sprawiło, że zbyt rygorystycznie stłumił on poczucie napięcia w poszczególnych mięśniach.
Na przestrzeni wieków, zauważa dr Ian Jenkins („The Many Sides of Myron’s Discobolus”, czerwiec 2012, British Museum), kurator w British Museum i ekspert w dziedzinie starożytnej rzeźby greckiej, posąg nabrał wielu znaczeń. Oprócz tego, że jest przedstawieniem atletycznej perfekcji, stanowił paradygmat homoerotyzmu i element identyfikacji politycznej. Według Jenkinsa, Discobolus jest „prawdopodobnie najbardziej znanym posągiem na świecie.”
W XX wieku spuścizna Dyskobola została jednak znacznie zaciemniona przez jego związek z III Rzeszą. Hitler był tak zauroczony posągiem, że w 1938 roku kupił jego kopię (znaną jako Discobolus Lancellotti lub Discobolus Palombara) za pięć milionów lirów od Galeazzo Ciano, ministra spraw zagranicznych faszystowskich Włoch w latach 1936-1943. (Kliknij tutaj, aby zobaczyć zdjęcie Hitlera z posągiem w Monachium).
W artykule na portalu BBC Culture brytyjski krytyk sztuki Alastair Sooke pisze, że naziści czerpali wiele inspiracji estetycznych ze sztuki starożytnej Grecji, a Discobolus w szczególności zajmował poczesne miejsce w sekwencji otwierającej dwupartyjny film Olympia z 1938 roku, dokumentujący Olimpiadę w Berlinie (znaną również jako „Olimpiada nazistowska”), która odbyła się dwa lata wcześniej. Olympia została wyreżyserowana przez uznaną niemiecką reżyserkę Leni Riefenstahl (1902-2003), która w 1935 roku nakręciła nowatorski nazistowski film propagandowy Triumf woli.
W swoim artykule Alastair Sooke cytuje profesora Rolfa Michaela Schneidera z Uniwersytetu Ludwiga Maximiliana w Monachium:
Bez tradycji klasycznej nazistowska ideologia wizualna wyglądałaby raczej inaczej. Jak wszyscy myśliwi, polowali na bezcenny obiekt – a ponieważ posąg nie mógł odmówić, wykorzystali Dyskobola dla swoich perwersyjnych ideologii. Idealne aryjskie ciało, biały kolor, piękny, idealny biały mężczyzna: mówiąc wprost, stał się on swoistym obrazem Herrenrasse, czyli „rasy panów” – tak naziści nazywali siebie i Niemców.
Dyskobolus stał się chłopcem z plakatu dla nazistowskich spraw i chociaż kopia posągu w Niemczech została zwrócona do Włoch w 1948 roku (gdzie pięć lat później została umieszczona w rzymskim Muzeum Narodowym), Sooke podsumowuje, „minęłoby dużo czasu, zanim zniknęłaby skaza związana z jego skojarzeniem z Hitlerem.”
—
Dalsza lektura:
The Art of Greece and Rome (2004) by Susan Woodford
Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture, 1500-1900 (1982) Francisa Haskella i Nicholasa Penny’ego
The Greek Body (2009) Iana Jenkinsa
The Discobolus (2012) Iana Jenkinsa
The Faustian Bargain: The Art World in Nazi Germany (2000) Jonathana Petropoulosa
Art and Politics in the Third Reich (1999) Jonathana Petropoulosa
—
Image Credits:
Featured: Discobolus in the National Roman Museum by User „Livioandronico2013”, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
Other (1): Discobolus by User „MatthiasKabel”, CC BY 2.5, Wikipedia
Other (2): Discobolus by User „Valerio Perticone”, CC BY-SA 3.0, Wikipedia
Other (3): Discobolus by User „Carole Raddato”, CC BY-SA 2.0, Wikimedia Commons
Other (4). Adolf Hitler i Leni Riefenstahl autorstwa użytkownika „Beyond My Ken”, CC BY-SA 3.0 DE, Wikimedia Commons