Kontakt: Daryl Kimball, dyrektor wykonawczy, (202) 463-8270 x107
Traktat o przestrzeni kosmicznej z 1967 r. zakazuje umieszczania broni masowego rażenia (BMR) w przestrzeni kosmicznej, zakazuje działań wojskowych na ciałach niebieskich i wyszczególnia prawnie wiążące zasady regulujące pokojowe badanie i wykorzystanie przestrzeni kosmicznej.
Traktat wszedł w życie 10 października 1967 roku i jest podpisany przez 110 państw-stron oraz 89 państw, które go podpisały, ale jeszcze nie zakończyły ratyfikacji.
Traktat zabrania państwom rozmieszczania „broni jądrowej lub jakichkolwiek innych rodzajów broni masowego rażenia” w przestrzeni kosmicznej. Termin „broń masowego rażenia” nie jest zdefiniowany, ale powszechnie uważa się, że obejmuje on broń jądrową, chemiczną i biologiczną. Traktat nie zabrania jednak wystrzeliwania w przestrzeń kosmiczną rakiet balistycznych, które mogłyby być uzbrojone w głowice z bronią masowego rażenia. W traktacie wielokrotnie podkreśla się, że przestrzeń kosmiczna ma być wykorzystywana do celów pokojowych, co prowadzi niektórych analityków do wniosku, że traktat można interpretować szeroko, jako zakazujący stosowania w przestrzeni kosmicznej wszelkiego rodzaju systemów uzbrojenia, a nie tylko broni masowego rażenia.
Kluczowe postanowienia traktatu dotyczące kontroli zbrojeń znajdują się w artykule IV. Państwa-strony zobowiązują się nie:
- umieszczać na orbicie okołoziemskiej lub na innych ciałach niebieskich jakiejkolwiek broni jądrowej lub obiektów przenoszących BMR.
- instalować BMR na ciałach niebieskich lub umieszczać BMR w przestrzeni kosmicznej w jakikolwiek inny sposób.
- Umieszczania baz lub instalacji wojskowych, testowania „jakiegokolwiek rodzaju broni” lub prowadzenia ćwiczeń wojskowych na Księżycu i innych ciałach niebieskich.
Inne postanowienia traktatu podkreślają, że przestrzeń kosmiczna nie jest domeną jednego kraju i że wszystkie kraje mają prawo do jej badania. Postanowienia te stanowią, że:
- Kosmos powinien być dostępny dla wszystkich krajów i może być swobodnie i naukowo badany.
- Kosmos i ciała niebieskie są wyłączone z narodowych roszczeń własności.
- Państwa mają unikać zanieczyszczania i szkodzenia kosmosowi lub ciałom niebieskim.
- Państwa badające przestrzeń kosmiczną są odpowiedzialne za wszelkie szkody, jakie ich działania mogą spowodować.
- Badania przestrzeni kosmicznej mają być prowadzone zgodnie z „zasadami współpracy i wzajemnej pomocy”, takimi jak zobowiązanie astronautów do udzielania sobie nawzajem pomocy w razie potrzeby.
Tak jak inne traktaty, Traktat o Przestrzeni Kosmicznej pozwala na wprowadzanie poprawek lub wycofanie się członków. Artykuł XV zezwala krajom na proponowanie poprawek. Poprawka może wejść w życie tylko wtedy, gdy zostanie przyjęta przez większość państw-stron, i będzie wiążąca tylko dla tych krajów, które ją zatwierdzą. Artykuł XVI stanowi, że wycofanie się danego kraju z traktatu stanie się skuteczne rok po złożeniu przez niego pisemnej notyfikacji o swoich zamiarach państwom-depozytariuszom: Stanom Zjednoczonym, Rosji i Wielkiej Brytanii.
Historia
Rozmowy na temat zachowania przestrzeni kosmicznej dla celów pokojowych rozpoczęły się pod koniec lat 50. w Organizacji Narodów Zjednoczonych. W 1957 r. Stany Zjednoczone i ich zachodni sojusznicy przedstawili propozycje zarezerwowania przestrzeni kosmicznej wyłącznie do „celów pokojowych i naukowych”, ale Związek Radziecki odrzucił te propozycje, ponieważ przygotowywał się do wystrzelenia pierwszego na świecie satelity i przetestowania pierwszej międzykontynentalnej rakiety balistycznej.
W 1963 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ zatwierdziło dwie rezolucje w sprawie przestrzeni kosmicznej, które stały się podstawą Traktatu o przestrzeni kosmicznej. Rezolucja ONZ nr 1884 wzywała państwa do powstrzymania się od umieszczania broni masowego rażenia w przestrzeni kosmicznej. Rezolucja ONZ nr 1962 określała zasady prawne dotyczące badania przestrzeni kosmicznej, zgodnie z którymi wszystkie państwa mają prawo do swobodnego badania i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej.
W czerwcu 1966 roku Stany Zjednoczone i Związek Radziecki przedłożyły Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ odrębne projekty traktatów o przestrzeni kosmicznej. W ciągu następnych sześciu miesięcy wypracowano wspólnie uzgodniony tekst traktatu, a Zgromadzenie Ogólne ONZ zatwierdziło go 19 grudnia 1966 roku. Traktat został otwarty do podpisu w Waszyngtonie, Moskwie i Londynie 27 stycznia 1967 roku i wszedł w życie 10 października 1967 roku.
Pomoc naukowa Ben Rusek