Gady

Gady są kręgowcami, lub zwierzętami z kręgosłupem, należącymi do klasy Reptilia. Charakteryzują się kombinacją cech, z których żadna sama w sobie nie może oddzielić wszystkich gadów od wszystkich innych zwierząt. Wśród tych cech są

• (1) zimnokrwistość;
• (2) obecność płuc;
• (3) bezpośredni rozwój, bez form larwalnych jak u płazów;
• (4) sucha skóra z łuskami, ale nie pióra (cecha ptaków) lub włosy (cecha ssaków);
• (5) jajo amniota;
• (6) zapłodnienie wewnętrzne;
• (7) trzy- lub czterokomorowe serce;
• (8) dwa łuki aorty (naczynia krwionośne) przenoszące krew z serca do ciała; ssaki mają tylko jedną aortę, lewą; ptaki również mają tylko jedną, prawą;
• (9) nerka metanefryczna;
• (10) dwanaście par nerwów głowy (czaszkowych); płazy mają dziesięć; i
• (11) (cechy szkieletu takie jak
  • (a) kończyny z zazwyczaj pięcioma szponiastymi palcami lub palcami,
  • (b) co najmniej dwie kości kręgosłupa (kręgi krzyżowe) związane z miednicą; płazy mają tylko jedną,
  • (c) pojedyncze połączenie kuliste (kłykieć) w stawie głowowo-szyjnym zamiast dwóch, jak u zaawansowanych płazów i ssaków, i
  • (d) niepełna lub pełna przegroda (podniebienie wtórne) wzdłuż dachu jamy ustnej, oddzielająca drogę pokarmową od powietrznej, tak że oddychanie może być kontynuowane podczas żucia pokarmu.

Te i inne tradycyjne cechy definiujące gady zostały poddane znacznym modyfikacjom w ostatnich czasach. Wymarłe latające gady, zwane pterozaurami, są obecnie uważane za ciepłokrwiste i pokryte włosami, a dinozaury są również uważane przez wiele władz za ciepłokrwiste. Najwcześniejszy znany ptak, Archaeopteryx, jest obecnie uważany przez wiele osób za małego dinozaura, pomimo pokrycia go piórami; uważa się również, że wymarli przodkowie ssaków, terapsydów lub gadów ssakopodobnych, byli zmiennocieplni i owłosieni. Pojawiły się propozycje przeklasyfikowania pterozaurów, dinozaurów i niektórych innych grup z klasy Reptilia do jednej lub więcej własnych klas, a kwestie te otrzymują obecnie wiele uwagi od paleontologów i zoologów.

Zimnokrwistość
Gady są zimnokrwiste. To znaczy, brakuje im zdolności do regulowania ich ciepła metabolicznego (ciepło pochodzące z utleniania, czyli „spalania” pokarmu i innych procesów) do produkcji trwałego ciepła ciała i stałej temperatury ciała. Zimnokrwistość nie oznacza jednak, że gad jest koniecznie zimny. Jaszczurka wygrzewająca się na słońcu może mieć wyższą temperaturę ciała niż ssak, ale musi przejść do cienia, aby się nie przegrzać. Ponieważ zimnokrwistość jest mylącym terminem, biolodzy używają dwóch innych, określając gady jako poikilotermiczne i ektotermiczne. Poikilotermia odnosi się do stanu, w którym temperatura ciała zmienia się w zależności od temperatury otoczenia; jest ona przeciwstawiana homeotermii, charakterystycznej dla ptaków i ssaków, w której temperatura ciała pozostaje zasadniczo taka sama w szerokim zakresie temperatur otoczenia. Ektotermia odnosi się do stanu, w którym ciepło ciała zwierzęcia zależy od zewnętrznego źródła, takiego jak słońce, a nie od jego własnego metabolizmu. Ptaki i ssaki, które wykorzystują swoje wewnętrzne ciepło metaboliczne do ogrzania ciała, są określane jako endotermiczne.

Oddech
Wszystkie gady posiadają płuca, a żaden nie przechodzi przez wodny etap larwalny ze skrzelami, jak wiele z płazów. U węży, przypuszczalnie jako przystosowanie do ich długich, cienkich ciał, lewe płuco jest zmniejszone w wielkości lub całkowicie brak. Chociaż płuca są podstawowym środkiem oddychania u wszystkich gadów i jedynym środkiem oddychania u większości gadów, wiele gatunków jest również w stanie wykorzystać inne części ciała do absorpcji tlenu i eliminacji dwutlenku węgla. U żółwi wodnych, na przykład, tkanki (błony śluzowe) wyściełające wnętrze jamy ustnej są zdolne do pobierania tlenu z wody; niektóre węże pilnikowe, rodzina Acrochordidae, i węże morskie, rodzina Hydrophiidae, jak również żółw o miękkiej skorupie, Trionyx, mogą używać skóry do oddychania, gdy są zanurzone.

Skóra i łuski
Częścią zdolności potomków płazów, gadów, do inwazji na suche środowiska lądowe był rozwój suchej skóry, która służyła jako bariera dla wilgoci i znacznie zmniejszyła utratę wody z organizmu. Skóra gadów, podobnie jak innych kręgowców, składa się z dwóch głównych części: zewnętrznego naskórka i znajdującej się pod nim skóry właściwej. Naskórek wytwarza na swojej górnej powierzchni zrogowaciałe, lub zrogowaciałe (jak paznokcie), łuski. Łuski te nie są takie same (czyli nie są homologiczne) jak łuski ryb, które są kostne, powstają w skórze właściwej i leżą pod naskórkiem. Łuski gadów zwiększają odporność skóry na działanie wody, dodatkowo zmniejszając utratę wilgoci; niektóre łuski mogą być zmodyfikowane dla wyspecjalizowanych funkcji, takich jak kolce ochronne. Łuski gadów mogą być małe i zachodzące na siebie, jak u wielu jaszczurek, lub duże i przylegające do siebie, jak u żółwi, gdzie są powszechnie nazywane scutes. Niektóre gady mają również kostne płytki lub guzki utworzone i leżące w skórze właściwej. Nazywane skórnymi łuskami lub osteodermami, te kostne płytki są podobne w pochodzeniu do rybich łusek. U jaszczurek i krokodyli łuski skórne są oddzielone od siebie, a każda z nich leży zwykle pod skórą i podtrzymuje łuskę naskórkową powyżej. U żółwi płyty kostne są połączone razem, tworząc kostną skorupę pod łuskami naskórka.

W jaszczurkach i wężach łuski nie zwiększają się wraz ze wzrostem zwierzęcia; w konsekwencji stare łuski muszą być okresowo zrzucane i zastępowane nowym zestawem nieco większych łusek. Zrzucanie może również wystąpić, gdy zewnętrzna warstwa staje się zużyta lub gdy dużo jedzenia jest spożywane, jak również z przyczyn jeszcze nie w pełni zrozumiałe. W procesie zrzucania lub linienia, zwanym też ekdystezją, starsza, górna warstwa naskórka z przytwierdzonymi do niej łuskami rozluźnia się i odrywa od nowszej warstwy, która rozwinęła się pod nią. U żółwi i krokodyli duże naskórkowe łuski, czyli scutes, nie ulegają przetopieniu, lecz zostają zachowane, powiększone i pogrubione przez dodatkowe warstwy keratyny od spodu; górne warstwy scutes mogą jednak zostać utracone w wyniku zużycia lub innych czynników.

Jajo amniota
Niezbędnym elementem inwazji środowisk sucholubnych przez wczesne gady było opracowanie jaja, które można by złożyć w wodzie bez wysychania i które mogłoby „oddychać” powietrzem, a nie wodą. Takim jajem, stworzonym przez pierwsze gady, było jajo amniotyczne, nazwane tak, ponieważ zawiera błonę zwaną amnionem. Jajo amniotyczne występuje nie tylko u gadów, ale także u ptaków i (przodków) ssaków, a wszystkie trzy grupy są czasem wspólnie określane jako amnioty.

Jajo amniotyczne różni się od rybiego jaja większości płazów. Jest ono zamknięte w ochronnej skorupie, która jest albo elastyczna i skórzasta, albo sztywna i wapienna. Wewnątrz skorupy znajduje się zapłodniona komórka jajowa leżąca na szczycie dużej masy żółtka. Żółtko otoczone jest błoną (woreczkiem żółtkowym) i stanowi pożywienie dla rozwijającego się embrionu. Gdy zapłodniona komórka jajowa dzieli się i dzieli ponownie, a zarodek zaczyna się formować i rosnąć, wokół zarodka narasta pofałdowana tkanka błoniasta, zamykająca go w dwuściennym woreczku. Zewnętrzna ściana worka nazywa się kosmówką, wewnętrzna – błoną płodową. Zarodek otoczony jest płynem, który utrzymuje się wraz z owodnią. Płyn ten zapewnia zarodkowi środowisko wodne, którego oczywiście wciąż potrzebuje, ale które u płazów jest dostarczane przez wody stawu lub strumienia.

Inny worek, zwany allantois, wystaje z dolnego przewodu pokarmowego zarodka (jelita tylnego) i działa jak pęcherz moczowy, do którego trafiają produkty odpadowe zarodka. Worek allantois staje się dość duży, rozszerzając się aż do momentu, gdy jego ściana połączy się z chorionem, tworząc błonę chorioallantoiczną, która jest dociśnięta do wnętrza powłoki. Nie tylko służy jako pęcherz moczowy, odbierając i przechowując nierozpuszczalne odpady, ale działa również jako rodzaj „płuc”, pozwalając tlenowi i dwutlenkowi węgla przechodzić do i z embrionu przez lekko porowatą (przepuszczalną) skorupkę jajka.

Zapłodnienie wewnętrzne
Ponieważ komórka jajowa dociera do środowiska zewnętrznego otoczona skorupą jaja, konieczne jest, aby została zapłodniona zanim opuści ciało samicy; dlatego u wszystkich gadów zapłodnienie jest wewnętrzne, z samcami składającymi plemniki w drogach rodnych samic. U węży i jaszczurek narząd męski, zwany hemipenisem, jest w rzeczywistości parą struktur, z których jedna z pary, czyli hemipenis, znajduje się wewnątrz po obu stronach otworu gębowego samca. Każdy hemipenis, który sam może być rozwidlony, jest strukturą funkcjonalną: każdy z nich może być wysunięty z otworu gębowego i użyty do krycia, przy czym wybór zależy zazwyczaj od umiejscowienia samca jako partnera. U żółwi i krokodyli występuje pojedynczy penis, który służy tylko do przenoszenia spermy, a nie do wydalania produktów przemiany materii, jak u ssaków. U jaszczuropodobnej tuatary, Sphenodon, jedynego żyjącego gatunku w swoim rzędu, samiec nie ma narządu kopulacyjnego, a spółkowanie odbywa się przez zaciśnięcie kloaki samca i samicy, jak u większości ptaków.

Serce
Z wyjątkiem krokodyli, które mają serce czterokomorowe, wszystkie gady mają serce trzykomorowe, składające się z dwóch przedsionków i jednej komory. Komora zwana prawym przedsionkiem otrzymuje odtlenioną, czyli „zużytą” krew powracającą z tkanek ciała. Krew ta jest przekazywana do komory, skąd jest pompowana do płuc w celu jej natlenienia. Natleniona krew z płuc wraca do lewego przedsionka i ponownie trafia do tej samej komory, skąd jest pompowana do tkanek ciała.

Nawet w trzykomorowym sercu, jak wykazały ostatnie badania, w przeciwieństwie do wcześniejszych przekonań, istnieje niewielkie mieszanie się krwi natlenowanej i odtlenowanej. Udało się to osiągnąć dzięki powstaniu w komorze połączonych ze sobą „podkomór”, w których zachodzi sekwencja zmian ciśnienia krwi. Wśród gadów występuje kilka odmian anatomicznych, ale uproszczony opis serca jaszczurki posłuży do zilustrowania jednego ze sposobów, w jaki ta wydajność krążenia została osiągnięta.

Komora serca jaszczurki jest niekompletnie podzielona na dwie podkomory przez grzbiet mięśniowy, który schodzi od dachu serca prawie do podłogi. Prawa komora nazywana jest prawą komorą lub jamą płucną i prowadzi do płuc. Lewa komora nazywana jest lewą komorą lub jamą żylną (cavum venosum); otrzymuje krew z prawego przedsionka i prowadzi do ciała. Obie komory połączone są nie tylko pod przegrodą, ale także w poprzek jej niepełnego tylnego końca.

Trzecia komora, zwana cavum arteriosum, znajduje się w górnej ścianie prawej komory; otrzymuje krew z lewego przedsionka i jest połączona przez otwór sterowany zastawką z lewą komorą.

Gdy oba przedsionki się kurczą, natleniona krew z lewego przedsionka wpływa do trzeciej komory, czyli cavum arteriosum, naciskając na zastawki kontrolujące otwór do lewej komory i zamykając je; w ten sposób zamyka się trzecia komora i tymczasowo przechowuje zawartą w niej krew. W tym samym czasie odtlenowana krew z prawego przedsionka jest pompowana do lewej komory, wypełniając ją po brzegi, a nadmiar krwi przemieszcza się przez otwarty tylny koniec przegrody mięśniowej do prawej komory. Trzy podkomory komory są teraz wypełnione krwią; krew natleniona w trzeciej podkomorze (cavum arteriosum) i krew odtleniona w dwóch komorach.

Opór dla przepływu krwi jest mniejszy w obiegu płucnym niż w obiegu systemowym (serce-ciało), tak więc kiedy komory się kurczą, odtleniona krew w prawej komorze podąża drogą najmniejszego oporu i przechodzi przez tętnicę płucną do płuc. Opróżnianie prawej komory powoduje, że więcej odtlenowanej krwi z lewej komory przemieszcza się przez otwarty koniec przegrody do prawej komory i dalej do płuc. Skurcz komory powoduje również, że grzbiet mięśniowy przegrody styka się w pełni z dnem serca, zamykając przepływ z prawej komory z powrotem do lewej komory.

Jak komory kontynuują skurcz, ciśnienie krwi utrzymywane w trzeciej komorze (cavum arteriosum) wywiera odwrotną siłę na zastawki, otwierając przejście między trzecią komorą a lewą komorą. Natleniona krew w trzeciej komorze przedsionka przechodzi do lewej komory, a stamtąd do aorty prowadzącej do krążenia ustrojowego.

Nerka metanefryczna
Dorosłe płazy mają nerkę opistonefryczną, to znaczy taką, która powstała z głównej masy (z wyjątkiem przedniego końca) tkanki tworzącej nerkę w zarodku; kanaliki zbiorcze nerki opistonefrycznej płaza są połączone z przewodem odprowadzającym, zwanym przewodem archinefrycznym lub przewodem Wolffa. Natomiast nerka metanefryczna dorosłych gadów (oraz ptaków i ssaków) powstaje z najbardziej tylnej części tkanki nerkotwórczej zarodka – przednia i środkowa część dała początek nerkom pronerkowym i mezonefrycznym, które ostatecznie ulegają degeneracji. Kanaliki zbiorcze nerki metanefrycznej są połączone z „nowo wyewoluowanym” przewodem odprowadzającym, moczowodem. Przewód Wolffa, utraciwszy swą funkcję wydalniczą, staje się częściowo zaangażowany w przenoszenie plemników u samców, ale u samic jest zwyrodniałym śladem. U ssaków moczowód drenuje pęcherz moczowy, który opróżnia się na zewnątrz przez inny przewód zwany cewką moczową. Krokodyle i węże nie mają pęcherza moczowego, ale nawet tam, gdzie jest on obecny, jak u większości jaszczurek i żółwi, powstaje on po prostu przez wynicowanie kloaki i nie ma połączenia z moczowodem. Kloaka, której nazwa pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego kanał ściekowy, jest komorą ciała prowadzącą na zewnątrz, do której opróżniane są produkty wydalnicze nerek, produkty odpadowe jelit oraz produkty rozrodcze jąder i jajników. Moczowody reptilian opróżniają się do kloaki, a jeśli obecny jest pęcherz moczowy, odbiera on i utrzymuje nadmiar moczu.

Czaszka
Czaszka reptilian waha się od zredukowanej, luźno połączonej, lub kinetycznej, czaszki węży do dużej, masywnej czaszki krokodyli. Po każdej stronie czaszki za oczodołami może znajdować się jeden lub dwa otwory utworzone na połączeniach niektórych kości. Uważa się, że otwory te są przystosowaniem do bardziej efektywnego funkcjonowania mięśni szczęk, prawdopodobnie poprzez umożliwienie im wybrzuszenia się na zewnątrz, gdy szczęki są zamknięte. Ponieważ położenie otworów, określone przez otaczające je kości, uważano za decydujące w klasyfikacji gadów, typy czaszek określano raczej na podstawie rzędu lub łuku kości pod każdym otworem niż na podstawie samych otworów. W nazewnictwie typów czaszek użyto greckiego rdzenia apse, oznaczającego „łuk”. Czaszka gada bez otworów skroniowych, a więc bez łuków, została określona jako anapsydalna (an, „bez”; apsyd, „łuk”). Czaszki anapsydalne są charakterystyczne dla wymarłych, prymitywnych kotylozaurów i żyjących żółwi.

Jeśli otwory są obecne, ich położenie najlepiej opisać w odniesieniu do dwóch kości czaszki ciągnących się od tyłu głowy do oczodołu: kości zaoczodołowej i kwadratowej. W czaszce typu euryapsydów znajduje się pojedynczy otwór wysoko po każdej stronie głowy, usytuowany w górnej części połączenia kości postorbitalnej i squamosal, które tworzą dolną granicę otworu, czyli łuk. W czaszce typu parapsydów, uważanej przez niektórych jedynie za odmianę euryapsydów, również wysoko po obu stronach głowy znajduje się pojedynczy otwór, ale jest on umieszczony powyżej kości zaoczodołowej i gałkowej; jego dolną granicę, czyli łuk, tworzą kości nadoczodołowe i przedczołowe. Czaszka typu euryapsydalnego występowała u wymarłych plezjozaurów, czaszka typu parapsydalnego u wymarłego Ichthyosaurus.

Czaszka z pojedynczym niskim otworem po każdej stronie głowy, znajdującym się w dolnej części połączenia kości zaoczodołowej i kwadratowej, a poniżej ograniczonym częściami kości kwadratowej, czworobocznej i szyjnej, określana jest jako synapsydalna. Wymarłe gady ssakokształtne z rzędu Therapsida, z których wyewoluowały ssaki, miały czaszki synapsydalne.

Jeżeli czaszka gada ma dwa otwory, jeden wysoki, drugi niski, po każdej stronie głowy, znajdujące się zarówno w górnej, jak i dolnej części połączenia kości zaoczodołowej i kwadratowej, to zalicza się ją do diapsydalnych. Czaszki diapsydów są charakterystyczne dla dinozaurów i żyjących krokodyli. Współczesne jaszczurki i węże również mają czaszki diapsydalne, ale u jaszczurek łuk otworu dolnego został w toku ewolucji utracony, pozostawiając tylko pojedynczy otwór górny i jego łuk. U węży utracono zarówno dolny, jak i górny łuk, nie pozostawiając żadnych otworów i bardzo mało kości. Redukcja kości i zwiększenie przestrzeni w tym obszarze przyczyniają się do ruchomości czaszki węża.

Organy zmysłów
Wzrok jest najczęściej wykorzystywanym zmysłem reptilian do wykrywania obiektów w środowisku. Najbardziej godne uwagi wyjątki od tego są ślepe węże, które zakopują się w ziemi i mają tylko szczątkowe oczy obecne pod łuską na głowie. Niektóre żółwie i jaszczurki, które są aktywne w dzień – i być może również niektóre węże – zdecydowanie są w stanie widzieć kolory, a nie tylko odcienie szarości. Węże i niektóre jaszczurki są znane z niewidzących spojrzeń, które najwyraźniej straciły zdolność zamykania oczu. Technicznie rzecz biorąc, można powiedzieć, że jest odwrotnie. U tych gadów dolna powieka stała się przezroczysta i jest podniesiona i trwale połączona z resztką szczątkowej górnej powieki. Tak więc, w pewnym sensie, ich oczy są stale zamknięte.

Oko gadzie jest stale „ustawione” na widzenie na odległość. Aby spojrzeć na bliższe rzeczy, konieczne jest działanie mięśni. U wszystkich gadów oprócz węży, widzenie bliskie jest osiągane przez skurcze mięśni w ciele rzęskowym otaczającym soczewkę, co zmusza soczewkę do przyjęcia bardziej zaokrąglonego kształtu. U węży skurcz specjalnych mięśni zmusza soczewkę do przodu w dostosowaniu do widzenia z bliska.

W górnej części czaszki niektórych jaszczurek znajduje się funkcjonujące tak zwane „trzecie oko”, czyli ciało ciemieniowe. Ma ono rogówkę, soczewkę i siatkówkę i jest w stanie reagować na różnice w świetle i ciemności, ale nie może rozróżniać kształtów. Ciało ciemieniowe jest zaangażowane w kontrolę niektórych wydzielin i w pewne zachowania adaptacyjne. Jaszczurkowaty tuatara ma ciało ciemieniowe, jak również.

Struktura ucha w większości gadów składa się z błony bębenkowej, która leży blisko lub blisko powierzchni skóry (nie ma ucha zewnętrznego); mała kość, zwana kolumną lub stapes, która przewodzi wibracje z błony bębenkowej przez ucho środkowe; i ucho wewnętrzne, które odbiera wibracje przekazywane przez kolumnę. Żółwie mają dobrze rozwiniętą strukturę ucha, ale zazwyczaj nie wykazują zdolności słyszenia. Niektóre żółwie (żółwie lądowe), jednak wydają się wrażliwe na niskie dźwięki o częstotliwości około 100 Hz.

Wężom brakuje zarówno błony bębenkowej, jak i jamy ucha środkowego, ale zachowują kolumienkę, która jest umieszczona w dolnej części czaszki przy zawiasie szczęki (kość czworoboczna). Brak błony bębenkowej sprawia, że wąż nie może „słyszeć” dźwięków powietrznych w zwykłym znaczeniu tego słowa. Eksperymenty wykazały jednak, że ucho wewnętrzne węża reaguje na dźwięki powietrzne o niskiej częstotliwości lub drgania ciśnieniowe, prawdopodobnie poprzez przenoszenie drgań przez kości czaszki. Wąż może łatwo wykryć ziemskie dźwięki, lub wibracje.

Organ Jacobsona, lub vomeronasal, jest wyspecjalizowanym detektorem chemicznym znajdującym się w dachu jamy gębowej gadów. Jest on obecny w formie rudymentarnej u żółwi i krokodyli, ale jest bardzo rozwinięty u węży i jaszczurek. Szybkie wdechowe i wydechowe ruchy języka węża mają na celu wychwycenie maleńkich cząsteczek chemicznych, które przylegają lub rozpuszczają się w wilgoci na języku, a następnie są przenoszone z powrotem do dwóch otworów narządu Jacobsona w celu identyfikacji. Pit vipery posiadają również narządy, które są bardzo wrażliwe na ciepło.

Pochodzenie i ewolucja
Pierwsze znane gady pojawiły się w okresie pensylwańskim (lub górnym okresie karbońskim), około 300 milionów lat temu. Najstarszy z nich, Hylonomus, miał około 70 cm (27 cali) długości i kształt podobny do jaszczurki. Został on odkryty w pokładach węgla w Nowej Szkocji. Gady wyewoluowały z płazów znanych jako antrakozaury, które należały do grupy labiryntodontów (płazów o bardzo złożonych wzorach na powierzchni zębów). Gady prawdopodobnie wyewoluowały w okresie Mississippian (lub dolnym karbonie), około 40 milionów lat wcześniej, a skamielina znaleziona w Szkocji pod koniec lat 80. ubiegłego wieku, zakopana w mułowcu ze starożytnego dna jeziora, wydaje się potwierdzać ten pogląd. Gady, takie jak Seymouria, z okresu permskiego około 275 milionów lat temu, zachowują oznaki przodków płazów.

Gady rozwinęły się w okresie permskim, ostatnim okresie ery paleozoicznej, ale to podczas następującej po nim ery mezozoicznej, od około 225 milionów do 65 milionów lat temu, doszły do dominacji nie tylko na lądzie, ale także w morzu i powietrzu. W tej epoce, zwanej „erą gadów”, wypromieniowały się one w wiele różnorodnych form i zajmowały wiele nisz ekologicznych. Do grupy dinozaurów, jeśli nadal uważa się je za gady, należały największe zwierzęta lądowe, jakie kiedykolwiek żyły. Era gadów zakończyła się pod koniec okresu kredowego, ostatniego okresu ery mezozoicznej. Nieustalone przyczyny tego upadku są od wielu lat przedmiotem intensywnych badań

Klasyfikacja i typy
Klasa Reptilia (gady żyjące i wymarłe) jest przez różne autorytety dzielona na 6 do 12 podklas. Niektóre z tych podklas są całkowicie wymarłe. Podklasy zawierają około 24 rzędów, ale tylko 4 z nich są nadal reprezentowane przez żyjące zwierzęta. Do żyjących gadów należą żółwie (ok. 250 gatunków), jaszczurki (ok. 3000 gatunków), tuatary (jeden gatunek), amfisbaeny, czyli jaszczurki robakowate (ok. 40 gatunków, zwykle zaliczane do jaszczurek), węże (ok. 2700 gatunków) i krokodyle (ok. 21 gatunków). Spośród nich pyton siatkowany, Python reticulatus, jest najdłuższym gadem, osiągającym 10 m długości. Najcięższym żyjącym gadem jest żółw skórzasty, Dermochelys coriacea, który osiągnął 725 kg (1,600 lb) wagi. Najmniejszym gadem jest być może gekon karłowaty, Sphaerodactylus elegans, który osiąga tylko około 34 mm (1,3 in) długości.

Poniżej znajduje się krótka, akceptowalna klasyfikacja żyjących gadów, klasa Reptilia:

Podklasa Anapsida

Podrząd Chelonia (żółwie)

Podrząd Cryptodira

Podrząd Pleurodira

Podklasa Lepidosauria

Order Rhynchocephalia (tuatary)

Order Squamata

Podrząd Amphisbaenia (jaszczurki robakowate)

Podrząd Sauria (jaszczurki)

Podrząd Serpentes (węże)

Podklasa Archosauria

Podrząd Crocodylia (krokodyle)

Bibliografia: Ackerman, Lowell, The Biology, Husbandry, and Health Care of Reptiles, 3 vols. (1997); Bartlett, R. D., In Search of Reptiles and Amphibians (1988); Bellairs, Angus, The World of Reptiles, 2 vols. (1970); Breen, J. F., Encyclopedia of Reptiles and Amphibians (1990); Callaway, J. M., and Nicholls, E. L., eds., Ancient Marine Reptiles (1997); Ditmars, Raymond L., Reptiles of the World (1933); Gibbons, Whit, Their Blood Runs Cold (1983); Halliday, Tim, and Adler, Kraig, eds., The Encyclopedia of Reptiles and Amphibians (1986); Minelli, Giuseppe, et al., Reptiles (1987); Minton, Sherman, Venomous Reptiles (1982); Peters, James A., Dictionary of Herpetology (1981); Schmidt, Karl P., Living Reptiles of the World (1957; repr. 1975); Spellerberg, Ian F., Biology of Reptiles (1982); Sumida, S. S., and Martin, K. L. M., eds., Amniote Origins (1996); Swinton, W. E., Fossil Amphibians and Reptiles, 5th ed. (1973).