Hiszpański termin kolonialny
Dwóch terminów używano dla rozróżnienia pochodzenia Hiszpanów zamieszkujących w XIX wieku kolonialne Filipiny. Hiszpan urodzony w Hiszpanii był określany jako peninsular, czyli urodzony na półwyspie hiszpańskim. Z kolei Hiszpan urodzony na Filipinach był określany jako aninsular, jeśli urodził się na Filipinach, lub Filipińczyk, jeśli urodził się w Hiszpanii. Ta różnica miała swoje konsekwencje w aparacie kolonialnym, wyraźnie na korzyść peninsulares, którzy cieszyli się pewnymi przywilejami i mogli być przydzielani na stanowiska o większej odpowiedzialności.
Od czasu uzyskania niepodległości przez obie Ameryki w pierwszych dwóch dekadach XIX wieku rząd hiszpański zaczął nie ufać insulares swoich kolonii, ponieważ to oni, jako klasa społeczna, dowodzili procesami niepodległościowymi. Na Filipinach niepodległościowe bunty, takie jak powstanie Noval w latach 30. XIX wieku, miały za bohaterów insulares.
Termin insular można spotkać jako sposób samoidentyfikacji po stronie konkretnej osoby. Na Marianach, hiszpańsko-chamorscy metysi mogli określać się w niektórych oficjalnych dokumentach jako español insular, co oznacza „Hiszpan urodzony na wyspach” lub „syn kraju”. W takich przypadkach, termin ten był prawdopodobnie używany w celu wzmocnienia ich pozycji przed biurokracją rządu kolonialnego, który był zawsze reprezentowany przez peninsulares.
By Carlos Madrid