H.C. Andersen centret

Hans Christian Andersen (2 kwietnia 1805 – 4 sierpnia 1875)Krótkie wprowadzenie biograficzne.

Hans Christian Andersen był produktem dwóch miast, dwóch środowisk społecznych, dwóch światów i dwóch epok. Zarówno jako człowiek, jak i jako pisarz nieustannie się rozwijał i zmieniał, ale także prowadził nieustanny dialog z samym sobą, a nawet czasami toczył z sobą wojnę. W ten sposób jego awans społeczny jest bezpośrednim i pośrednim motywem wielu opowiadań, powieści i sztuk, zarówno jako źródło produktywne w poszukiwaniu nowej i pełniejszej tożsamości, jak i jako źródło nieustannych i nierozwiązanych traum.

Dwa miasta

Dwa miasta, które wywarły na niego tak decydujący wpływ, to jego rodzinne Odense i Kopenhaga, gdzie mieszkał i pracował przez większą część dorosłego życia.

Jako biedne dziecko w małym, ale zadowolonym z siebie prowincjonalnym centrum Odense, Andersen przez pierwsze 14 lat życia odbierał wrażenia i doświadczenia, które miały być decydujące dla jego twórczości literackiej. W autobiografii młodości, Levnedsbogen (opublikowanej dopiero w 1926 roku), Andersen podkreślał, że sposób życia w Odense zachował popularne, stare zwyczaje i przesądy nieznane w Kopenhadze i dlatego dostępne mu jako barwny bodziec dla jego wyobraźni. Jednak jeszcze bardziej decydujące były niepokojące doświadczenia społeczne z najniższych warstw społeczeństwa i jego własna chęć zrzucenia więzów ubóstwa, zerwania ze społecznym dziedzictwem i zrealizowania swojego potencjału w jedynym ujściu, jakie dawały czasy, czyli w świecie sztuki, chęć, która stawała się coraz bardziej dominująca przez całe jego dzieciństwo.

Więcej, starsze więźniarki szpitala w Odense (przytułku) opowiadały mu baśnie ludowe, które później miały stać się punktem wyjścia dla jego parafraz starych historii i baśni, które sam tworzył. Pod tym względem Andersen również stoi pomiędzy dwoma światami: popularną starą tradycją ustnej narracji i światem nowoczesnym z jego kulturą książki i skupieniem na roli autora.

Decydującym czynnikiem, który wyznaczył kierunek życia Hansa Christiana Andersena i jego fantastyczną ucieczkę do Kopenhagi w 1819 roku, wraz z towarzyszącym jej awansem społecznym i literackim, jest fakt, że Odense, jako jedyne miasto poza stolicą, posiadało teatr. Oprócz wczesnej ucieczki w świat lektury (jego ojciec, poeta Hans Andersen, posiadał książki, wśród nich Biblię, komedie Holberga i Noce Arabskie), kontakt z teatrem (w tym możliwość oglądania wędrownych aktorów z Teatru Królewskiego w Kopenhadze) dostarczył wiedzy i ukierunkował marzenia i aspiracje Andersena. Opuścił dom jako 14-latek 4 września 1819 roku, kilka miesięcy po bierzmowaniu, by szukać szczęścia w teatrze w Kopenhadze. Choć przedsięwzięcie to nie powiodło się, Andersen związał się z teatrem na resztę życia, jako autor licznych sztuk oraz jako tłumacz i adaptator sztuk zagranicznych. Teatr stał się jego losem, można więc powiedzieć, że gdyby urodził się w jakimkolwiek innym prowincjonalnym mieście duńskim, jego kariera nigdy nie potoczyłaby się tak samo.

Przez pierwsze lata pobytu w Kopenhadze (1819-22) Andersen desperacko starał się zaistnieć w teatrze jako tancerz baletowy, aktor lub śpiewak. W końcu, gdy żadna z tych prób nie powiodła się, spróbował swoich sił jako dramaturg; to również nie przyniosło rezultatu, ale w rezultacie dyrektor zdecydował się wysłać go do szkoły, aby można było zrobić z niego coś odpowiedniego, a to doświadczenie było równie decydujące dla jego późniejszego życia i twórczości, jak lata w Odense. W Kopenhadze zyskał dostęp do dwóch rodzin – Collinsów i Wulffów – które miały stać się jego duchowymi krewnymi. Tutaj też poznał zarówno burżuazyjną klasę wyższą stolicy, jak i najniższe warstwy jej proletariatu. Poznał walkę o przetrwanie na poziomie minimum socjalnego i gorycz bycia petentem zdanym na dobrą wolę innych.

Porzuciwszy Odense i wybrawszy sztukę, Andersen miał tylko jedno wyjście: wstać i iść dalej. Był to jednak dokładnie ten moment, w którym doświadczył cierpienia i upokorzenia, które wynikają z opuszczenia jednego świata, nie będąc do końca zaakceptowanym przez inny, wyższy, doświadczenie wspólne Małej Syrence (1837) i bohaterom powieści Andersena O.T. (1836) oraz jego sztuki Mulat (1840).

Niemniej jednak, po latach szkolnych spędzonych w Slagelse i Elsinore, Kopenhaga miała również pozytywne znaczenie w jego rozwoju:Tutaj proletariacki Andersen zdobył kulturę i wykształcenie związane z kręgami mieszczańskimi Złotego Wieku, który obejmował ostatnie lata monarchii absolutnej, a Andersen, z gruntu wrażliwy i sentymentalny, nauczył się posługiwać lekkim i ironicznym dowcipem kopenhaskim, zwłaszcza jego śmiertelną formą, którą znał z rodziny Collinów i z dominującego kręgu skupionego wokół dramaturga i krytyka Jana Ludviga Heiberga. Cała produkcja baśni Andersena jest niejako zawieszona między tymi dwoma biegunami, sercem i dowcipem, wrażliwością i ironią, naturą i kulturą, tworząc pole napięcia, które znajduje swój wyraz już w jego tour de force, Fodreise fra Holmens Canal til Østpynten af Amager i Aarene1828 og 1829 (Piesza podróż z Kanału Holmensa do wschodniego punktu Amager w latach 1828 i 1829), pierwszym dziele, które ukazało się w 1829 roku.

Dania i Europa

Podróż czy też lot Andersena z Odense do Kopenhagi był kontynuowany jako całe życie przemieszczania się między Danią a resztą Europy, gdzie Niemcy, w szczególności, stały się jego drugim domem. W tym samym czasie jego podróże utorowały mu drogę do międzynarodowej sławy literackiej. Andersen czuł się także u siebie w innych częściach Europy, zwłaszcza we Włoszech, które pozostawiły w nim decydujące wrażenia na temat przyrody, życia ludowego i sztuki. Andersen miał bardzo ambiwalentny stosunek do Danii, kraju, bez którego nie mógł się obejść, ale którego czasami szczerze nienawidził za jego małostkowość. Był pierwszą wielką ofiarą tego, co później nazwano Jantelowem, ofiarą, po której w późniejszych fazach jego twórczości blisko było do Sørena Kierkegaarda. W przeciwieństwie jednak do Kierkegaarda, który nigdy nie podróżował dalej niż do Berlina, Andersen stał się najliczniej podróżującym duńskim pisarzem swoich czasów. W sumie odbył 29 podróży zagranicznych i w sumie spędził ponad 9 lat swojego życia poza Danią. Przeczytaj o książkach podróżniczych HCA.

Dwa Wieki

Wraz z awansem z dna społeczeństwa na szczyt, Anderseng stopniowo stawał się stałym gościem na duńskich i zagranicznych dworach oraz w rezydencjach królów i książąt w Danii i za granicą. W ten sposób życie Andersena stało się paradygmatem mobilności społecznej, którą tak naprawdę przyniosła dopiero demokracja burżuazyjna po podpisaniu konstytucji w 1849 roku. Życie i twórczość Andersena są silnie zakorzenione w kulturze ostatnich lat monarchii absolutnej, ale jako społeczny outsider, który musiał przyswoić sobie idee tkwiące w kulturze tamtych czasów, stał się bardziej nowoczesny i postępowy w swoich poglądach niż większość współczesnych mu duńskich pisarzy. Miał wszelkie powody, by odrzucić czczenie przez romantyków przeszłości jako „chwalebnego szczytu, z którego spadliśmy, ale którego teraz znów szukamy” (Adam Oehlenschläger), a zamiast tego pokładać wszystkie nadzieje w przyszłym rozwoju. W całym swoim dorobku Andersen pokładał ufność w ruchu w kierunku wzrostu człowieczeństwa i oświecenia (zob. np. rozdziały VI i IX w książce podróżniczej „Wędrówki po romantycznych regionach gór Hartz, Szwajcaria Saksońska, &c. (1831) i opowiadanie „Godfather’sPicture Book” (1868)), tak samo jak z entuzjazmem uczył się czerpać korzyści z rewolucji w zakresie środków podróżowania (zob. jego stosunek do kolei w tytułowym rozdziale książki podróżniczej APoet’s Bazaar (wyd. duń. 1842)), komunikacji (telegraf, który jego zdaniem miał zmienić świat w „państwo jednego ducha”, tak jak dziś wyobrażamy sobie Internet) i przemysłu (zob. jego artykuł „Silkeborg” (1853)). Artykuł ten, podobnie jak opowiadania „Lodowa panna” (1862) i „Dryad” (1868), ujawnia, że czasami mógł on patrzeć na rozwój wydarzeń bardziej pesymistycznie. Zwłaszcza że wszędzie w swojej twórczości występuje jako rzecznik „natury” jako wielkiej miary wartości, zwłaszcza w swoim postrzeganiu sztuki i literatury (zob. opowiadania „Słowik” (1843) i „Dzwon” (1845).

Z literackiego, a także umysłowego i politycznego punktu widzenia Andersen obejmuje więc dwie kultury, dwie epoki, dwa systemy społeczne i dwie epoki literackie (romantyzm i świt realizmu).

Obserwacja religijna

Jego uczucie religijne, które stanowi podtekst wszystkiego, co pisał, wywodzi się z niedogmatycznej odmiany chrześcijaństwa, religii serca i uczuć związanych z ludzką naturą i otaczającym nas światem przyrody jako punktem wyjścia dla tęsknoty za Bogiem (patrz „Mała syrenka” (1837) i „Ostatni sen starego dębu” (1858)). W swojej postawie religijnej Andersen był bynajmniej nie dziecinny i naiwny (jak mu to często zarzucano). Jego postawę widać np. w rozdziale „Tro ogVidenskab. Prædiken i Naturen” (Wiara i nauka. Kazanie inspirowane przez naturę) w jego książce podróżniczej Obrazy Szwecji (1851). Praca ta zawiera również jego deklarację wiary w zjednoczenie natury i poezji, przekonanie zainspirowane przez jego przyjaciela H.C.Ørsteda, w rozdziale „Poesiens Californien” (Kalifornia poezji). Podobne stwierdzenia można znaleźć w religijno-ekspozycyjnej powieści „Być albo nie być? (1857) i w rozdziale „Cordoba” w książce podróżniczej W Hiszpanii (wyd. duńskie 1863). Wiara Andersena nie była jednak niekwestionowana. W jego dziennikach, opowiadaniach i powieściach jest też wiele przejawów goryczy, sceptycyzmu, egzystencjalnego niepokoju i pustki, np. w powieści „Tylko skrzypek” (da. 1837), baśniach „Cień” (da. 1847), „Jodła” (da. 1844), „Ciotka Zębuszka” (da. 1872), „Wiatr opowiada o Waldemarze Daae i jego córkach” (da. 1859) i poemat „Psalme” („Hymn”, da. 1864), który jest obecnie wpisany do duńskiego śpiewnika.

Sława

Sława literacka Andersena rosła szybko od połowy lat trzydziestych XIX wieku, kiedy to jego powieści cieszyły się szerokim obiegiem w Niemczech. Od 1839 roku to właśnie baśnie przyniosły mu wyjątkową sławę w tym kraju. To właśnie od połowy lat czterdziestych XIX wieku datuje się wielki przełom w Anglii i Ameryce, zarówno dla baśni, jak i powieści.

Honorowy obywatel

Andersen od młodości tylko sporadycznie odwiedzał swoje rodzinne miasto Odenses. Jednak w 1866 roku, kiedy został tytularnym radcą stanu, Odense chciało przyczynić się do uczczenia sławnego syna i w grudniu tego samego roku nadało mu wolność miasta. Wydarzenie to kończy annalistyczny ciąg dalszy autobiografii Andersena Opowieść o moim życiu (oryginał z 1855 roku, ciąg dalszy pochodzi z 1869 roku).

Związek Robotniczy

Do naszego obrazu Hansa Christiana Andersena przyczynia się fakt, że przywiązywał on wielką wagę do tego, że był pierwszym duńskim pisarzem, który przełamał lody i przyjął zaproszenie do przeczytania swoich własnych baśni dla nowo powstałego Związku Robotniczego w 1860 roku.Przez ostatnie 20-25 lat swojego życia czytał kolejno: Stowarzyszeniu Studentów, Stowarzyszeniu Robotników, =======, do>>>>>>> 5a31d1f802aca3b82ee522ac9d9e760212e22612Royal Family, szwaczki oraz szlachtę i arystokrację. W Towarzystwie Robotniczym spotykał się z entuzjastyczną publicznością – często 500 do 1000 osób naraz – i czytał im około 20 razy. Z tego powodu był wielokrotnie nagradzany przez Stowarzyszenie Robotników, którego członkowie wraz ze Stowarzyszeniem Studentów utworzyli wartę honorową na jego pogrzebie w kopenhaskiej katedrze.

Miejsce pochówku

Andersen został pochowany w Assistens Kirkegård w Kopenhadze na cmentarzu, który pierwotnie dzielił ze swoim przyjacielem Edvardem Collinem i żoną Collina, Henriette. Około 1920 roku, kiedy pojawiły się pewne publiczne głosy krytyki dotyczące traktowania przez Collinów ich „adoptowanego syna”, Andersena, potomek rodziny Collinów przeniósł nagrobek Edvarda i Henriette na działkę rodzinną, tak że nagrobek Andersena stoi teraz sam.

Johan de Mylius.