Jak umarła Kleopatra?

Popiersie Kleopatry

Kleopatra (Kleopatra VII Filoptor: 51 p.n.e.-30 p.n.e.) była ostatnią władczynią dynastii Ptolemeuszy, po tym jak popełniła samobójstwo. Kleopatra była władczynią z dynastii Ptolomeuszy, ale była też związana uczuciowo z dwoma największymi Rzymianami w historii, Juliuszem Cezarem i Markiem Antoniuszem. Po wznowieniu rzymskich wojen domowych popełniła samobójstwo w wieku 20 lat, aby uniknąć paradowania po Rzymie przez Oktawiana jako trofeum. Wiadomo, że Kleopatra popełniła samobójstwo, ale wiele się dyskutuje o tym, jak się zabiła.

Jest znana jako sprytna kusicielka, która pomogła wznowić rzymskie wojny domowe i nadzorowała upadek królestwa ptolemejsko-egipskiego. Jej życie i śmierć zostały przedstawione w fikcyjnych kontach zarówno na dużym i małym ekranie, zwłaszcza w filmie Kleopatra z 1963 roku, a ostatnio w serialu HBO Rzym. Prawdziwa Kleopatra była o wiele bardziej złożona, niż się ją często przedstawia: rządziła Egiptem z królewską mocą w czasach, gdy władza była często męską prerogatywą.

Kleopatra rzeczywiście odegrała kluczową rolę w ostatniej fazie rzymskich wojen domowych. W ostatecznym rozrachunku była jednak takim samym „graczem” z własną władzą jak Marek Antoniusz czy Oktawian. Być może jednym z bardziej fascynujących i kontrowersyjnych aspektów życia Kleopatry jest jej śmierć. Po tym, jak siły Kleopatry i Marka Antoniusza przegrały z Oktawianem w bitwie pod Actium w 31 roku p.n.e., para miała niewiele opcji. Marek Antoniusz odebrał sobie życie w prawdziwie rzymskim stylu, dźgając się gladiusem, podczas gdy Kleopatra miała umrzeć od ukąszenia jadowitego węża lub innego rodzaju trucizny. Badanie klasycznych źródeł w połączeniu z nowszymi badaniami wskazuje, że Kleopatra najprawdopodobniej umarła od ukąszenia jadowitego węża.

Dlaczego rodzina Ptolemeuszy rządziła Egiptem?

Filar Pompejusza w Aleksandrii

Po śmierci macedońskiego generała i zdobywcy Aleksandra III „Wielkiego” w 323 r. p.n.e., jego generałowie podzielili łupy byłego perskiego imperium Achemenidów. Podczas gdy generałowie, znani jako Diadochi, walczyli o kontrolę nad Grecją i Anatolią, Ptolemeusz I (panował w latach 305-282 p.n.e.) po cichu został królem Egiptu. Po tym, jak pokonał innego macedońskiego generała o imieniu Perdikkas w walce o posiadanie ciała Aleksandra i kontrolę nad Egiptem, nie był już zagrożony przez swoich krewnych i był w stanie zapoczątkować nową dynastię w Egipcie, składającą się w całości z macedońskich Greków.

Ptolemeusz I ustanowił wiele kulturowych atrybutów, które były reprezentatywne dla ptolemejskiego Egiptu, i to właśnie za jego panowania po raz pierwszy zbudowano miasto Aleksandria. Chociaż pozostał na wskroś Grekiem i nigdy nie nauczył się języka egipskiego, jego koronacja i niektóre z bardziej imponujących aspektów jego panowania zostały upamiętnione na „Steli Satrapy”, która była tekstem w języku egipskim. Stela była przykładem na to, że Ptolemeusze byli skłonni zaakceptować pewne cechy tradycyjnej kultury egipskiej na zewnątrz, pozostając jednocześnie członkami świata hellenistycznego w swoim rdzeniu.

Następcy Ptolemeusza uczynili z Aleksandrii magnes kulturalny, jako że było to miasto, do którego podróżowali najwięksi uczeni świata hellenistycznego, by ugruntować swoją pozycję w odpowiednich dziedzinach, takich jak historia, nauka, filozofia i sztuka. Choć zbudowana na egipskiej ziemi, Aleksandria była zasadniczo miastem greckim, co w dużej mierze wynikało z dużej skali greckiej imigracji do miasta w ciągu pierwszych stu lat rządów Ptolemeuszy. W rezultacie Aleksandria wyglądała bardziej jak greckie miasto z okleiną egipskich wpływów, podczas gdy reszta Egiptu kontynuowała swoją egzystencję przez wieki.

Obywatelstwo podążało za greckim modelem, ale rozwinął się trójstronny system prawny, w którym procesy sądowe, zwyczaje małżeńskie i prawa karne były przestrzegane zgodnie z przynależnością do jednej z trzech głównych wspólnot etnicznych: Greków, Egipcjan i Żydów. Wraz z politycznymi zmianami, które Ptolemeusze przynieśli do Egiptu, nastąpiły również znaczące zmiany kulturowe. Później, kiedy Rzymianie przejęli kontrolę nad Egiptem, kontynuowali ten trend, budując amfiteatry i inne pomniki publiczne, takie jak Filar Pompejusza, który jest datowany na trzeci wiek naszej ery.

Wpływy rzymskie w Egipcie Ptolemejskim rozpoczęły się na początku drugiego wieku p.n.e. W tym okresie Republika Rzymska była świeżo po zwycięstwie nad Kartaginą w drugiej wojnie punickiej. Hellenistyczne państwa-następcy były zaangażowane w wewnętrzne walki o kontrolę nad wschodem. Pod rządami króla Ptolemeusza VI (panował w latach 180-145 p.n.e.) ptolemejski Egipt uwikłał się w wojnę z następcą hellenistycznego królestwa, znanym jako Imperium Seleucydów, któremu przewodził Antiochus IV (panował w latach 175-164 p.n.e.). Wojna ta, znana jako szósta wojna syryjska (170-168 p.n.e.), była ostatnią między tymi dwoma królestwami. Chociaż Seleucydzi technicznie zwyciężyli, gdy udało im się najechać Egipt i ogłosić się faraonem, zostali zmuszeni do opuszczenia kraju, gdy interweniowali Rzymianie. Według rzymskiego historyka Dio z II wieku n.e. Antiochus IV wiedział lepiej, niż rzucać wyzwanie Rzymianom:

„W kampanii skierowanej przeciwko Egiptowi podbił większą część kraju i spędził trochę czasu oblegając Aleksandrię. Kiedy reszta szukała schronienia u Rzymian, Popilius został wysłany do Antiochusa i kazał mu trzymać ręce z dala od Egiptu, ponieważ bracia, rozumiejąc plany Antiochusa, pogodzili się. Gdy ten ostatni odkładał odpowiedź, Popiliusz zakreślił wokół niego koło swoją laską i zażądał, aby obradował i odpowiadał stojąc tam, gdzie jest. Wtedy Antiochus w popłochu podniósł oblężenie”.

Kiedy Kleopatra rządziła Egiptem?

Relief ze świątyni w Dendera w Egipcie przedstawiający Kleopatrę VII i Cezariona/Ptolemeusza XV. Ofiarowanie egipskiej bogini Hathor

Kleopatra, o której tu mowa, była w rzeczywistości siódmym członkiem dynastii Ptolemeuszy, który przyjął to imię. Kleopatra doszła do władzy, gdy jej długo rządzący, ale głównie nieskuteczne ojciec Ptolemeusz XII (rządził 80-51 pne) oświadczył przed śmiercią, że chciał jego najstarsza córka, Kleopatra VII, i najstarszy syn, Ptolemeusz XIII, aby współrządzić jako król i królowa. Zasada ta wymagałaby, aby potomstwo zawarło małżeństwo, co zostało zapoczątkowane przez drugiego króla ptolemejskiego, Ptolemeusza II (panował w latach 284-246 p.n.e.), i trwało do końca dynastii. Kiedy zmarł Ptolemeusz XII, Kleopatra VII miała szesnaście lat, a Ptolemeusz XIII zaledwie dwanaście, co oznaczało, że na dworze musiało się dziać mnóstwo intryg.

Nie minęło wiele czasu, zanim Ptolemeusz XIII i jego doradcy, którzy niewątpliwie pociągali za sznurki, zdecydowali, że Kleopatra VII nie jest już potrzebna, więc została wydalona z Egiptu. To właśnie wtedy Egipt stał się głównym teatrem działań podczas rzymskich wojen domowych. Generał Pompejusz uciekł do Egiptu po porażce z Juliuszem Cezarem w bitwie pod Pharsalus w 48 r. p.n.e.; ale zamiast zostać powitanym w Egipcie, Pompejusz został zamordowany, co dało Cezarowi pretekst do wkroczenia do Aleksandrii ze swoimi legionami, by uczynić Kleopatrę VII jedyną władczynią Egiptu w 47 r. p.n.e.

report this ad

Dlaczego Kleopatra sprzymierzyła się z Juliuszem Cezarem?

W tym momencie Kleopatra była wyraźnie bardziej egipską niż macedońską władczynią. Idea kobiety rządzącej samotnie była rzadka w starożytnym Egipcie, ale nie całkowicie niesłychana, z co najmniej trzema znanymi przykładami przed Kleopatrą, z których najlepszym była Hatszepsut (rządziła ok. 1478-1458 p.n.e.). Hatszepsut przyjęła tytulaturę królewską w tekstach i została pokazana z ekwipunkiem królewskim w artystycznych przedstawieniach, nie pozostawiając wątpliwości współczesnym uczonym, że była w rzeczywistości „królem” w faraońskim sensie.

Nie ma dowodów, aby sugerować, że Kleopatra świadomie podąża za przykładem Hatszepsut, lub jeśli nawet wiedziała o jej znakomitego poprzednika. Mimo to, nie ma wątpliwości, że ona również przejęła wszystkie prerogatywy starożytnego egipskiego króla, podobnie jak Hatszepsut. Jedną z pierwszych rzeczy, jakie zrobiła, było udzielenie pełnego poparcia Cezarowi i Rzymowi, które, jak wierzyła, zostanie wzmocnione, gdy urodzi jego syna, Ptolemeusza XV/Caesariona, 23 lipca 47 roku p.n.e.

Co się stało z Kleopatrą po śmierci Cezara?

Plan Kleopatry, by rządzić Rzymem i Egiptem u boku Cezara, został zniweczony, gdy został on zamordowany na sali obrad Senatu w 44 r. p.n.e. Jego zabójstwo doprowadziło do Drugiej Wojny Światowej. Jego zabójstwo doprowadziło do utworzenia Drugiego Triumwiratu przez Oktawiana, Marka Antoniusza i Lepidusa oraz do kolejnej rundy wojen domowych. Po zwycięstwie nad Brutusem trio podzieliło się łupami, przy czym Marek Antoniusz uzyskał kontrolę nad sojuszniczymi wschodnimi królestwami, do których należał ptolemejski Egipt. Marek Antoniusz i Kleopatra szybko stali się naturalnymi sprzymierzeńcami, a później kochankami: ona chciała przywrócić ptolemejskie imperium egipskie, a on chciał zreorganizować wschód w rzymskie prowincje.

W końcu Oktawian wykonał swój własny ruch, by podbić całe rzymskie terytorium, wypowiadając wojnę Kleopatrze. Marek Antoniusz lojalnie poszedł na wojnę z Kleopatrą, ale został solidnie pokonany przez początkującego Oktawiana w bitwie pod Actium 2 września 31 r. p.n.e. Kleopatra VII i Marek Antoniusz uciekli do Aleksandrii, ale jedenaście miesięcy później Oktawian i armia rzymska przybyli na wezwanie.

Co zabiło Kleopatrę?

Marek Antoniusz

Według starożytnych źródeł, gdy zbliżało się wkroczenie Oktawiana do Aleksandrii, Marek Antoniusz postąpił zgodnie z rzymską tradycją, padając na swój miecz gladius. Nie ma zbyt wielu kontrowersji wokół tych relacji, ponieważ tego właśnie oczekiwano od wybitnego rzymskiego oficera, takiego jak Marek Antoniusz. Nie ma dowodów na to, że postąpił inaczej.

Śmierć Kleopatry wzbudza jednak nieco więcej kontrowersji, głównie z powodu najstarszej klasycznej relacji. Pierwszy wiek AD rzymski historyk Plutarch i Kasjusz Dio były ostatnie dwa klasyczne historycy wspomnieć o śmierci Kleopatry, który twierdził, że był wynikiem ukąszenia węża. Jednak najwcześniejsza wzmianka pochodzi od greckiego geografa Strabo z pierwszego wieku przed naszą erą. Podaje on dwie możliwości śmierci Kleopatry:

„Augustus Caesar uhonorowany to miejsce, ponieważ to tutaj, że pokonał w bitwie tych, którzy wyszli przeciwko niemu z Antoniuszem; a kiedy wziął miasto na pierwszym początku, zmusił Antoniusza, aby umieścić się na śmierć i Kleopatra przyszedł do jego władzy żyje; Ale nieco później i ona zginęła potajemnie, w więzieniu, przez ukąszenie bolenia lub (podawane są dwa opisy) przez nałożenie trującej maści; w rezultacie imperium synów Lagusa, które trwało przez wiele lat, zostało rozwiązane.”

Wszyscy współcześni uczeni zgadzają się, że Kleopatra odebrała sobie życie w jakiś sposób. Jeśli Kleopatra poddała się Oktawianowi, zostałaby sprowadzona do Rzymu jako więzień, prawdopodobnie torturowany, a następnie więcej niż prawdopodobne rytualnie uduszony w publicznym spektaklu. Faraon nigdy nie doznałby takich upokorzeń, więc nie ma wątpliwości, że popełniła samobójstwo, ale pozostaje pytanie, jaką metodę zastosowała? Według późniejszych źródeł starożytnych, niektórzy uczeni uważają, że teoria trucizny jest atrakcyjna i podkreślają, że była dobrze wyszkolona w wiedzy o truciznach.

Logika nakazywałaby jednak, że łatwiej byłoby Kleopatrze popełnić samobójstwo przez ukąszenie węża niż przez połknięcie trucizny. Uzyskanie odpowiedniej trucizny może być trudne do zrobienia, podczas gdy pod strażą, ale było mnóstwo jadowitych węży wokół Egiptu w tym czasie. Należy również wziąć pod uwagę symboliczne znaczenie egipskiego władcy, który umiera od ukąszenia węża. Oprócz wiedzy na tematy medyczne, Kleopatra była jedynym Ptolemeuszem, który mógł mówić w języku egipskim. Według wszelkich rachunków, była dobrze zorientowana we wszystkich aspektach kultury faraońskiej.

Dzięki tej wiedzy wiedziałaby, że uraeus, kobra często przedstawiana na koronach w egipskich posągach, była znakiem królewskości. W okresie ptolemejskim podwójny ureaus stał się szczególnie popularny w posągach i reliefach. Ze względu na te czynniki, Griffiths argumentował w swoim artykule, że Kleopatra prawdopodobnie nosiła koronę z podwójnym uraeus i że kiedy popełniła samobójstwo, zrobiła to z dwoma kobrami, które zostały jej przyniesione w koszu zawierającym figi, jak wspomniał Plutarch w swojej relacji.

Podsumowanie

Kleopatra VII była naprawdę niezwykłą kobietą, która wpłynęła na bieg historii w świecie starożytnym. Choć wykazała się niesamowitym sprytem i inteligencją, Kleopatra jest niestety najlepiej pamiętana ze względu na jej bardziej tabloidalne sprawy i sposób jej śmierci. Nie ma wątpliwości, że Kleopatra zmarła z własnych rąk, co było bardziej niż prawdopodobne, przez jad węża lub węży, ale dopóki więcej dowodów nie zostanie odkrytych, będą tacy, którzy wierzą, że połknęła truciznę farmaceutyczną.

Admin, Jaredkrebsbach i EricLambrecht