Wczoraj wieczorem fani Peaky Blinders poznali najnowszy czarny charakter dramatu gangsterskiego – fikcyjną wersję brytyjskiego przywódcy faszystowskiego Sir Oswalda Mosleya. Był to ten z wielkim wąsem, który odciągnął na bok szefa gangów, który stał się posłem Tommy’ego Shelby’ego i powiedział mu złowieszczo: „Zwróciłeś moją uwagę.”
Przyprawił mnie o ciarki. Adrien Brody był całkiem groźny jako zły facet w ostatniej serii. Ale ten koleś…
Przerażał wielu ludzi w prawdziwym życiu.
W latach 30-tych Mosley przewodził brytyjskiemu, zjadliwie antysemickiemu ruchowi faszystowskiemu, którego uliczni bojownicy – znani jako czarne koszule – byli znani z przemocy wobec Żydów i lewicowych przeciwników. Był w przyjacielskich stosunkach z Mussolinim. Hitler był gościem honorowym na jego drugim ślubie.
Och, a ten ślub odbył się w domu nazistowskiego ministra propagandy Josepha Goebbelsa.
A ja myślałem, że trzymający brzytwę gangsterzy z Brummie są przerażający.
Władze brytyjskie zdecydowanie uważały Mosleya za zagrożenie. Podczas II wojny światowej został internowany jako podejrzany o sympatyzowanie z wrogiem. W tamtym czasie powszechnie zakładano, że gdyby naziści z powodzeniem najechali Wielką Brytanię, zostałby zainstalowany jako głowa proniemieckiego marionetkowego reżimu.
Wszyscy wiedzą o niemieckich nazistach i włoskich faszystach. Brytyjscy faszyści… nie za bardzo. Z jakiego środowiska pochodził?
„W latach 20. był modną postacią” – mówi Stephen Dorril, biograf Mosleya. Urodzony w arystokratycznej rodzinie Mosley był mistrzem szermierki, który wyróżnił się podczas pierwszej wojny światowej i w wieku 21 lat został wybrany na posła z ramienia Partii Konserwatywnej w Harrow. Ożenił się z córką hrabiego. „Był zapraszany na wiele przyjęć. Znał Churchilla, znał wszystkich polityków. Był ogromnym kobieciarzem – jak na tamte czasy był bardzo wysoki, choć utykał. Żył pełnią życia” – mówi Dorril.
Zaczął więc jako torys. Jak to się stało, że znalazł się tak bardzo po prawej stronie?
Właściwie po odejściu z konserwatystów został politykiem Partii Pracy – posłem do Smethwick, w West Midlands Tommy’ego Shelby’ego. Po krachu z 1929 roku został ministrem rządowym, którego zadaniem było znalezienie sposobu na rozwiązanie problemu bezrobocia, ale jego propozycje zostały odrzucone. Mosley nie mógł się z tym pogodzić, mówi Dorril. „Był niewiarygodnym egoistą. Wierzył, że jest właściwym człowiekiem. Wierzył, że ma rozwiązanie”. Wtedy właśnie założył Nową Partię, która organizowała spotkania, na których przewodniczyli ciężcy ludzie znani jako „biff boys”. Następnie, po wycieczce do Włoch Mussoliniego, Mosley założył w 1932 roku Brytyjską Unię Faszystów (BUF), łącząc swój program gospodarczy z wyraźnym antysemityzmem.
I to było naprawdę popularne… w Wielkiej Brytanii?
Osiągnął pewien ograniczony sukces, przez pewien czas. W pewnym momencie BUF liczył 50,000 członków. Właściciel Daily Mail, Viscount Rothermere, notorycznie pisał artykuł z 1934 roku z nagłówkiem „Hurrah for the blackshirts!”. BUF również dostał garść radnych wybranych.
Powiedziałeś, że Czarne Koszule były agresywne wobec Żydów. Co robili?
W 1934 r. odbył się wiec w londyńskiej Olympii, podczas którego brutalnie zaatakowali hecklerów w tłumie – lewicowców i Żydów. Mosley próbował również zorganizować marsz przez żydowską dzielnicę wschodniego Londynu, co doprowadziło do słynnej „bitwy o Cable Street”, w której lokalni mieszkańcy i antyfaszyści zablokowali drogę czarnym koszulom. Chociaż liczba członków BUF wzrosła po bitwie o Cable Street, Dorril twierdzi, że generalnie „Brytyjczycy nie lubią ludzi paradujących w mundurach”. W rzeczywistości ustawa o porządku publicznym z 1936 roku zawierała zakaz noszenia mundurów politycznych.
Wojna musiała położyć kres jego karierze politycznej…
Dość mocno. Większość Brytyjczyków uważała II wojnę światową za wojnę przeciwko faszyzmowi, a internowanie Mosleya spotkało się z niewielkim sprzeciwem. Po wojnie próbował ożywić swoją partię – wkrótce przemianowaną na Union Movement – z niewielkim sukcesem i opuścił kraj w 1951 roku. Osiem lat później, w następstwie zamieszek na tle rasowym w Notting Hill, kandydował w wyborach w Kensington North z ramienia partii antyimigracyjnej, ale nie udało mu się przebić. Po ponownej porażce w wyborach powszechnych w 1966 r., również w londyńskim okręgu wyborczym, wyjechał na emeryturę do Francji. Zmarł w 1980 roku.
Więc, czy ma on jakieś znaczenie dzisiaj? Poza pojawieniem się w „Peaky Blinders”?
Dorril uważa, że Mosley z zadowoleniem przyjąłby niedawną falę populizmu, ale nie pochwaliłby Brexitu: „Byłby przerażony opuszczeniem Europy przez Wielką Brytanię” – mówi. Po II wojnie światowej Mosley zaczął promować ideę „Europy jako narodu”. Mosley pokazuje, że skrajna prawica miała w przeszłości pewien urok w Wielkiej Brytanii – ale jego biograf twierdzi, że Mosleyowi nigdy nie groziło zdobycie władzy: „To jasne, że był wyjątkowym mówcą, ale nigdy nie przełożyło się to na prawdziwy ruch masowy. Myślę, że zawsze był skazany na porażkę, na szczęście.”
Możesz być zainteresowany również:
Był skinheadem i chłopcem z plakatu dla jednego z najbardziej notorycznych ruchów skrajnie prawicowych lat 80. Ale Nicky Crane był potajemnie gejem. Wtedy jego niepewna podwójna egzystencja dramatycznie się rozpadła.
Tajne podwójne życie gejowskiego neonazisty (grudzień 2013)