Odpowiedzialność za produkt

Przeważająca większość krajów zdecydowanie preferowała uregulowanie kwestii odpowiedzialności za produkt za pomocą środków prawnych. W większości krajów odbywało się to poprzez uchwalenie odrębnej ustawy o odpowiedzialności za produkt, dodanie przepisów dotyczących odpowiedzialności za produkt do istniejącego kodeksu cywilnego lub włączenie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka do kompleksowej ustawy o ochronie konsumentów. W Stanach Zjednoczonych prawo dotyczące odpowiedzialności za produkt powstało głównie dzięki orzecznictwu sądów stanowych oraz Restatements of the Law opracowanym przez American Law Institute (ALI).

Systemy odpowiedzialności za produkt w Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej są dwoma wiodącymi modelami nakładania surowej odpowiedzialności za wadliwe produkty, co oznacza, że „praktycznie każdy system odpowiedzialności za produkt na świecie podąża za jednym z tych dwóch modeli.”

Stany ZjednoczoneEdit

Stany Zjednoczone były miejscem narodzin nowoczesnego prawa odpowiedzialności za produkt w XX wieku, dzięki decyzji Greenman z 1963 roku, która doprowadziła do powstania odpowiedzialności za produkt jako odrębnej dziedziny prawa prywatnego. W 1993 roku stwierdzono, że „żaden inny kraj nie może się równać ze Stanami Zjednoczonymi pod względem liczby i różnorodności spraw dotyczących odpowiedzialności za produkt, ani pod względem znaczenia tego zagadnienia w oczach opinii publicznej i prawników praktyków.” W roku 2015 było to nadal prawdą: „W Stanach Zjednoczonych odpowiedzialność za produkt nadal odgrywa dużą rolę: spory sądowe są tam znacznie częstsze niż gdziekolwiek indziej na świecie, nagrody są wyższe, a rozgłos jest znaczący.”

W Stanach Zjednoczonych większość przepisów dotyczących odpowiedzialności za produkt jest określana na poziomie stanowym i różni się znacznie w zależności od stanu. Każdy rodzaj roszczenia z tytułu odpowiedzialności za produkt wymaga udowodnienia różnych elementów w celu przedstawienia ważnego roszczenia.

Historia

Z wielu złożonych przyczyn historycznych, które wykraczają poza zakres tego artykułu, pozwy o odszkodowanie za uszkodzenie ciała w wyniku czynu niedozwolonego praktycznie nie istniały przed drugą rewolucją przemysłową w XIX wieku. Jako podgrupa spraw o uszkodzenie ciała, sprawy o odpowiedzialność za produkt były niezwykle rzadkie, ale wydaje się, że w tych nielicznych, które zostały wniesione, ogólną zasadą wczesnego prawa zwyczajowego było prawdopodobnie to, co współcześni obserwatorzy nazwaliby odpowiedzialnością bez winy lub odpowiedzialnością ścisłą. Innymi słowy, powód musiał jedynie udowodnić związek przyczynowy i szkodę.

Sądy prawa zwyczajowego zaczęły skłaniać się ku systemowi braku odpowiedzialności za produkty (z wyjątkiem przypadków oszustwa lub naruszenia wyraźnej gwarancji), rozwijając doktrynę caveat emptor (kupuj uważnie) we wczesnych latach 1600. Ponieważ liczba roszczeń z tytułu obrażeń ciała i odpowiedzialności za produkt zaczęła powoli wzrastać w czasie pierwszej rewolucji przemysłowej (ze względu na zwiększoną mobilność zarówno ludzi, jak i produktów), sądy powszechne zarówno w Anglii, jak i w Stanach Zjednoczonych w latach czterdziestych XIX wieku stworzyły dalsze bariery dla powodów, wymagając od nich udowodnienia zaniedbania ze strony pozwanego (tj, że pozwany był winny, ponieważ jego zachowanie nie spełniało standardów staranności oczekiwanych od rozsądnej osoby) oraz przezwyciężenia obrony braku privity of contract w przypadkach, gdy powód nie miał do czynienia bezpośrednio z producentem (czego przykładem jest sprawa Winterbottom v. Wright (1842)). Podczas drugiej rewolucji przemysłowej w połowie i pod koniec XIX wieku konsumenci coraz bardziej oddalali się od pierwotnych wytwórców produktów, a niesprawiedliwe skutki wszystkich tych doktryn stały się powszechnie widoczne.

Sądy stanowe w Stanach Zjednoczonych, podobnie jak parlament brytyjski, zaczęły szukać sposobów na złagodzenie dotkliwych skutków tych doktryn prawnych. Na przykład, jedną z metod było znalezienie dorozumianych gwarancji dorozumianych w naturze niektórych umów; do końca XIX wieku wystarczająca liczba stanów USA przyjęła dorozumianą gwarancję jakości handlowej, aby gwarancja ta została powtórzona w formie ustawowej w U.S. Uniform Sales Act z 1906 r., w którym to dokumencie określono, że gwarancja jakości handlowej jest gwarancją dorozumianą. Uniform Sales Act z 1906 r., która czerpała inspirację z brytyjskiej ustawy o sprzedaży towarów z 1893 r.

W latach 40., 50. i 60. XX w. amerykańscy profesorowie prawa Fleming James Jr. i William Prosser opublikowali konkurujące ze sobą wizje przyszłości rodzącej się dziedziny odpowiedzialności za produkt. James przyznał, że tradycyjne prawo o niedbalstwie i prawo gwarancyjne były nieadekwatnymi rozwiązaniami problemów, jakie stwarzały wadliwe produkty, ale w 1955 r. argumentował, że kwestie te można rozwiązać poprzez modyfikację prawa gwarancyjnego „dostosowaną do współczesnych potrzeb”, podczas gdy Prosser w 1960 r. argumentował, że odpowiedzialność deliktowa na zasadzie ryzyka powinna być „zadeklarowana wprost”, bez „iluzorycznej maski kontraktowej”. Ostatecznie, to pogląd Prossera przeważył.

Wielkie sprawy prawneEdit

Pierwszy krok w kierunku nowoczesnego prawa odpowiedzialności za produkt nastąpił w przełomowej nowojorskiej sprawie MacPherson v. Buick Motor Co. (1916), która zburzyła bar privity do odzyskania w działaniach zaniedbania. Do 1955 r. James powoływał się na MacPhersona, twierdząc, że „cytadela prywatności rozpadła się”, chociaż Maine, ostatnie państwo, nie przyjęło MacPhersona aż do 1982 r.

Drugim krokiem była przełomowa sprawa z New Jersey Henningsen v. Bloomfield Motors, Inc. (1960), która zburzyła zasadę niedostatku w dochodzeniu roszczeń z tytułu naruszenia dorozumianej gwarancji. Prosser przywołał sprawę Henningsen z 1960 roku jako „upadek cytadeli przywilejów”. Sąd Henningsen pomógł wyartykułować przesłanki dla zbliżającego się przejścia od naruszenia gwarancji (mającego swoje źródło w umowie) do odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (mającej swoje źródło w czynie niedozwolonym) jako dominującej teorii w sprawach dotyczących odpowiedzialności za produkt, ale w rzeczywistości nie narzucił odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za wadliwe produkty.

Trzecim krokiem była przełomowa sprawa kalifornijska Greenman v. Yuba Power Products, Inc. (1963), w której Sąd Najwyższy Kalifornii otwarcie wyartykułował i przyjął doktrynę ścisłej odpowiedzialności deliktowej za wadliwe produkty. Greenman zapowiadał fundamentalną zmianę w sposobie myślenia Amerykanów o odpowiedzialności za produkt w kierunku teorii odpowiedzialności przedsiębiorstwa – zamiast opierać odpowiedzialność na „winie” lub „gwarancji” pozwanego, odpowiedzialność pozwanego powinna być oparta, w ramach porządku publicznego, na prostym pytaniu, czy był on częścią przedsiębiorstwa odpowiedzialnego za zadawanie obrażeń ludziom. Teoretyczne podstawy odpowiedzialności przedsiębiorstwa zostały stworzone przez Jamesa, jak również przez innego profesora prawa, Leona Greena. Jak wspomniano powyżej, to właśnie Greenman doprowadził do faktycznego pojawienia się odpowiedzialności za produkt jako odrębnej dziedziny prawa prywatnego. Przedtem produkty pojawiały się w orzecznictwie i literaturze naukowej jedynie w związku z zastosowaniem istniejących doktryn kontraktowych i deliktowych.

Opinia większościowa w sprawie Greenman została napisana przez ówczesnego sędziego Roger J. Traynora, który powołał się na swoją wcześniejszą opinię zbieżną w sprawie Escola v. Coca-Cola Bottling Co. (1944). W Escola, obecnie również powszechnie uznawanej za przełomową sprawę, sędzia Traynor położył fundamenty pod Greenmana tymi słowami:

Nawet jeśli nie ma zaniedbania, jednakże porządek publiczny wymaga, aby odpowiedzialność była ustalona tam, gdzie najskuteczniej zmniejszy zagrożenia dla życia i zdrowia związane z wadliwymi produktami, które trafiają na rynek. Oczywiste jest, że producent może przewidzieć pewne zagrożenia i zabezpieczyć się przed ponownym wystąpieniem innych, czego nie może zrobić społeczeństwo. Osoby, które doznają szkody w wyniku wadliwych produktów, są nieprzygotowane na jej konsekwencje. Koszt uszkodzenia ciała i utraty czasu lub zdrowia może być przytłaczającym nieszczęściem dla osoby poszkodowanej, i to niepotrzebnym, ponieważ ryzyko uszkodzenia ciała może być ubezpieczone przez producenta i rozłożone na społeczeństwo jako koszt prowadzenia działalności gospodarczej. W interesie publicznym leży zniechęcanie do wprowadzania do obrotu produktów posiadających wady, które stanowią zagrożenie dla społeczeństwa. Jeżeli takie produkty mimo to znajdą się na rynku, w interesie publicznym leży obarczenie odpowiedzialnością za wszelkie szkody, jakie mogą one spowodować, producenta, który, nawet jeżeli nie dopuścił się zaniedbań przy wytwarzaniu produktu, jest odpowiedzialny za jego dotarcie na rynek. Niezależnie od tego, jak sporadycznie i jak przypadkowo mogą wystąpić takie urazy, ryzyko ich wystąpienia jest ryzykiem stałym i ogólnym. Przed takim ryzykiem powinna istnieć ogólna i stała ochrona, a producent jest najlepiej usytuowany, aby taką ochronę zapewnić.

W rok po Greenmanie Sąd Najwyższy Kalifornii przystąpił do rozszerzenia ścisłej odpowiedzialności na wszystkie strony zaangażowane w produkcję, dystrybucję i sprzedaż wadliwych produktów (w tym sprzedawców detalicznych). W 1969 roku sąd orzekł, że tacy pozwani są odpowiedzialni nie tylko wobec bezpośrednich klientów i użytkowników, ale także wobec wszystkich niewinnych przechodniów przypadkowo poszkodowanych przez wadliwe produkty.

Ogólnokrajowe przyjęcie odpowiedzialności za produktEdit

Z kolei Prosser był w stanie rozpropagować orzeczenie Greenmana wśród ogólnokrajowej publiczności, ponieważ American Law Institute mianował go oficjalnym sprawozdawcą Restatement of Torts, Second. Instytut zatwierdził ostateczny projekt Restatement w 1964 roku i opublikował go w 1965 roku; Restatement skodyfikował doktrynę Greenmana w sekcji 402A. Greenman i sekcja 402A „rozprzestrzeniły się jak ogień po Ameryce”. Sądy najwyższe prawie wszystkich stanów i terytoriów USA (oraz kilka legislatur stanowych) przyjęły tę „odważną nową doktrynę” pod koniec lat 60. i 70. XX wieku. Na rok 2018, pięć wyjątków, które odrzuciły odpowiedzialność na zasadzie ryzyka to Delaware, Massachusetts, Michigan, Karolina Północna i Wirginia. W czterech z tych stanów prawo gwarancyjne zostało tak szeroko zinterpretowane na korzyść powodów, że tylko Karolina Północna naprawdę nie ma niczego, co przypominałoby ścisłą odpowiedzialność deliktową za wadliwe produkty. (Sądownictwo Karoliny Północnej nigdy nie próbowało przyjąć tej doktryny, a ustawodawca stanowy uchwalił w 1995 r. ustawę wyraźnie zakazującą odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za wadliwe produkty). W przełomowej decyzji z 1986 r. Sąd Najwyższy USA również przyjął odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za wadliwe produkty, przyjmując ją jako część federalnego prawa admiralicji.

Czynniki stojące za przyjęciem w całym krajuEdit

W konwencjonalnej narracji istnieją dwa główne czynniki, które wyjaśniają szybkie przyjęcie Greenmana i Sekcji 402A. Po pierwsze, pojawiły się one dokładnie w momencie, gdy Amerykanie skupiali się wokół konsensusu na rzecz ochrony konsumentów, który ostatecznie doprowadziłby do uchwalenia przez Kongres kilku przełomowych federalnych ustaw dotyczących bezpieczeństwa produktów i pojazdów. W latach 1960-1977 Kongres uchwalił co najmniej czterdzieści dwie ustawy dotyczące bezpieczeństwa konsumentów i pracowników. Po drugie, amerykańscy eksperci akademiccy z dziedziny prawa i ekonomii opracowali nowe teorie, które pomogły uzasadnić odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, takie jak te wyartykułowane przez Guido Calabresi w książce The Costs of Accidents (1970).

Do tego Kyle Graham dodaje jeszcze trzy czynniki: (3) powstanie adwokatów specjalizujących się wyłącznie w sprawach o obrażenia ciała powodów i ich stowarzyszeń zawodowych, takich jak organizacja znana obecnie jako American Association for Justice; (4) wszechobecność tzw. „bottle cases” (spraw o obrażenia ciała wynikające z rozbitych szklanych butelek), zanim aluminiowe puszki i plastikowe butelki wyparły szklane butelki jako podstawowe pojemniki na napoje w latach 70; oraz (5) opór kolegium redakcyjnego Uniform Commercial Code wobec rozszerzenia gwarancji na osoby postronne przed 1966 r. W stanach, w których ustawodawcy nie podjęli jeszcze działań, sądy stanowe były bardziej otwarte na rozszerzenie prawa zwyczajowego w celu przyznania osobom postronnym roszczenia z tytułu odpowiedzialności deliktowej na zasadzie ryzyka.

Prosser w sposób niewytłumaczalny nałożył w sekcji 402A wymóg, że wada produktu musi być „nierozsądnie niebezpieczna”. Ponieważ kwalifikator „nierozsądnie niebezpieczny” domyślnie wiąże się z pojęciem „winy”, które Traynor próbował wyegzorcyzmować z odpowiedzialności za produkt, został on następnie odrzucony jako niezgodny z zasadą ścisłej odpowiedzialności za wadliwe produkty przez Alaskę, Kalifornię, Georgię, New Jersey, Nowy Jork, Puerto Rico i Wirginię Zachodnią.

Eksplozja masowej odpowiedzialności za produkt

Wcześniejsi zwolennicy ścisłej odpowiedzialności wierzyli, że jej wpływ ekonomiczny będzie niewielki, ponieważ skupiali się na wadach produkcyjnych. Nie przewidzieli logicznych implikacji zastosowania tej zasady do innych rodzajów wad produktów. Dopiero pod koniec lat 60-tych Amerykanie zaczęli wyraźnie rozróżniać wady produkcyjne i projektowe, a od wczesnych lat 80-tych roszczenia dotyczące wadliwych projektów „stanowiły przeważającą część” amerykańskich pozwów o odpowiedzialność za produkt. To właśnie „niezamierzone zastosowanie 402A w kontekście projektu” doprowadziło do eksplozji masowych deliktowych spraw z tytułu odpowiedzialności za produkt w latach 80-tych w całych Stanach Zjednoczonych. W federalnym systemie sądowniczym liczba pozwów cywilnych z tytułu odpowiedzialności za produkt składanych rocznie wzrosła z 2 393 w 1975 r. do 13 408 w 1989 r., a udział procentowy odpowiedzialności za produkt we wszystkich federalnych sprawach cywilnych wzrósł w tym samym okresie z 2,0% do 5,7%. Liczby te odzwierciedlają jedynie niewielką część eksplozji spraw dotyczących odpowiedzialności za produkt z lat 80-tych; zdecydowana większość amerykańskich pozwów sądowych jest rozpatrywana przez sądy stanowe, a nie federalne.

Wśród czynników, które doprowadziły do tak dużej liczby spraw dotyczących odpowiedzialności za produkt, jakie obserwujemy obecnie w Stanach Zjednoczonych, znajdują się stosunkowo niskie opłaty za wniesienie pozwu, dostępność pozwów zbiorowych, najsilniejsze na świecie prawo do procesu z udziałem ławy przysięgłych, najwyższe na świecie kwoty odszkodowań pieniężnych (często liczone w milionach dolarów za szkody niemajątkowe związane z bólem i cierpieniem, a w rzadkich przypadkach sięgające miliardów dolarów za odszkodowania karne) oraz najszersze na świecie prawo do ujawniania informacji. Żaden inny kraj nie przyjął amerykańskiego standardu ujawniania informacji, który jest „rozsądnie obliczony na doprowadzenie do odkrycia dopuszczalnych dowodów”. Amerykańskie raporty dotyczące spraw są pełne powodów, których adwokaci umiejętnie wykorzystali ten standard, aby uzyskać tak zwane dowody „dymiących pistoletów” na wady produktów i sprawili, że pozwani zapłacili „ogromną cenę” za swoje bezduszne lekceważenie bezpieczeństwa produktów.

Reforma deliktowa i reakcja neokonserwatywnaEdit

W odpowiedzi na te wydarzenia, w latach osiemdziesiątych pojawił się ruch na rzecz reformy deliktowej, który przekonał wiele legislatur stanowych do wprowadzenia różnych ograniczeń, takich jak limity szkód i ustawy o przedawnieniu. Jednakże większość stanów pozostawiła nietkniętą podstawową zasadę ścisłej odpowiedzialności za wadliwe produkty, a wszelkie wysiłki na poziomie federalnym w celu wprowadzenia jednolitego federalnego systemu odpowiedzialności za produkt zakończyły się niepowodzeniem.

Od połowy lat 60-tych XX wieku sądy stanowe przez ponad cztery dekady zmagały się z opracowaniem spójnego testu dla wad konstrukcyjnych, sformułowanego w kategoriach oczekiwań konsumentów lub tego, czy ryzyko przeważa nad korzyściami, albo obu tych kryteriów (tj. testu hybrydowego, w którym pierwszy nie ma zastosowania do wad zbyt złożonych). Analiza ryzyka i korzyści może być oczywiście postrzegana jako sposób mierzenia racjonalności postępowania pozwanego – lub innymi słowy, zaniedbania. Neokonserwatywny zwrot wśród wielu amerykańskich sądów i badaczy deliktów w latach 80. doprowadził do uznania, że odpowiedzialność w sprawach o wady konstrukcyjne i zaniechanie ostrzeżenia nigdy nie była całkowicie ścisła, a pod pewnymi względami przez cały czas funkcjonowała jako system de facto oparty na winie, a Amerykański Instytut Prawa wyraźnie poparł powrót do testów związanych z zaniedbaniem w przypadku wad konstrukcyjnych i ostrzegawczych, publikując w 1998 r. Restatement of Torts, Third: Products Liability. Ta próba wskrzeszenia zaniedbania i ograniczenia ścisłej odpowiedzialności do jej pierwotnego domu w wadach produkcyjnych „była wysoce kontrowersyjna wśród sądów i uczonych.” Argumentując w 2018 r., że amerykańskie prawo dotyczące odpowiedzialności za produkt, przywrócone w 1998 r., zatoczyło pełne koło z powrotem do miejsca, w którym zaczęło się w 1964 r., Dwóch profesorów prawa przyznało również, że „niektóre sądy” nadal „nieustępliwie trzymają się przesłanek i doktryny 402A.”

Rodzaje odpowiedzialnościEdit

Sekcja 2 Restatement (Third) of Torts: Products Liability rozróżnia trzy główne rodzaje roszczeń z tytułu odpowiedzialności za produkt:

Wada produkcyjna
Wada projektowa
Brak ostrzeżenia (znane również jako wady marketingowe)

Jednakże w większości stanów nie są to roszczenia prawne same w sobie, ale są one podnoszone w kategoriach teorii prawnych wymienionych powyżej. Na przykład, powód może powołać się na zaniedbanie, brak ostrzeżenia lub ścisłą odpowiedzialność za wadliwy projekt.

Trzy rodzaje roszczeń z tytułu odpowiedzialności za produkt są zdefiniowane w następujący sposób:

Wady produkcyjne to te, które występują w procesie produkcyjnym i zazwyczaj obejmują materiały niskiej jakości lub niestaranne wykonanie. Innymi słowy, wadliwy produkt różni się od innych na tej samej linii montażowej i nie jest zgodny z zamierzonym projektem producenta.
Wady konstrukcyjne występują, gdy projekt produktu jest z natury niebezpieczny lub bezużyteczny (a zatem wadliwy) bez względu na to, jak starannie został wyprodukowany. Innymi słowy, wadliwy produkt jest taki sam jak każdy inny na tej samej linii montażowej, ponieważ jest dokładnie tym, co producent zaprojektował i zamierzał zbudować, ale powód twierdzi, że sam projekt jest wadliwy. Trzecie orzecznictwo wyraźnie preferuje mierzenie wadliwości projektu w kategoriach tego, czy ryzyko związane z projektem produktu przewyższa jego korzyści, i wyraźnie odrzuca test oczekiwań konsumenta związany z sekcją 402A Drugiego orzecznictwa. Jak wspomniano powyżej, sądy stanowe stosują albo jeden, albo drugi test, albo oba. Third Restatement również nakłada ciężar dowodu na powoda, aby udowodnić, że ryzyko przeważa nad korzyściami poprzez wykazanie wykonalności bezpieczniejszego alternatywnego projektu.
Wady polegające na braku ostrzeżenia powstają w produktach, które niosą ze sobą nieodłączne, nieoczywiste zagrożenia, które mogą być złagodzone poprzez odpowiednie ostrzeżenia dla użytkownika, i które są obecne niezależnie od tego, jak dobrze produkt został wyprodukowany i zaprojektowany zgodnie z jego przeznaczeniem. Ta klasa wad obejmuje również brak dostarczenia odpowiednich instrukcji produktu lub wystarczających ostrzeżeń o produkcie.

Teorie odpowiedzialnościEdit

W Stanach Zjednoczonych roszczenia najczęściej związane z odpowiedzialnością za produkt to zaniedbanie, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, naruszenie gwarancji i różne roszczenia o ochronę konsumentów.

Naruszenie gwarancjiEdit

Gwarancje to oświadczenia producenta lub sprzedawcy dotyczące produktu podczas transakcji handlowej. Roszczenia z tytułu rękojmi historycznie wymagały privity pomiędzy stroną poszkodowaną a producentem lub sprzedawcą; w prostym języku, muszą oni mieć bezpośredni kontakt ze sobą. Jak wspomniano powyżej, wymóg ten został zniesiony w przełomowej sprawie Henningsen.

Rzekroczenia gwarancji oparte na roszczeniach z tytułu odpowiedzialności za produkt zazwyczaj koncentrują się na jednym z trzech typów:

Naruszenie gwarancji wyraźnej,
Naruszenie dorozumianej gwarancji przydatności handlowej oraz
Naruszenie dorozumianej gwarancji przydatności do określonego celu.

Roszczenia z tytułu gwarancji wyraźnej skupiają się na wyraźnych oświadczeniach producenta lub sprzedawcy dotyczących produktu (np, „Ta piła łańcuchowa jest przydatna do cięcia indyków”).

Różne gwarancje dorozumiane obejmują te oczekiwania wspólne dla wszystkich produktów (np. że narzędzie nie jest nadmiernie niebezpieczne, gdy jest używane zgodnie z jego właściwym przeznaczeniem), chyba że wyraźnie wyłączone przez producenta lub sprzedawcę. Są one dorozumiane z mocy prawa z aktu produkcji, dystrybucji lub sprzedaży produktu. Roszczenia dotyczące nieruchomości (zwłaszcza masowo produkowanych mieszkań) mogą być również wnoszone na podstawie teorii domniemanej gwarancji zwyczajowej użyteczności.

ZaniedbanieEdit

Podstawowe roszczenie o zaniedbanie składa się z dowodu

obowiązku,
naruszenia tego obowiązku,
naruszenie było faktyczną przyczyną szkody powoda (rzeczywista przyczyna)
naruszenie spowodowało szkodę powoda.
i powód poniósł rzeczywistą, wymierną szkodę (odszkodowanie).

Jak wykazano w sprawach takich jak Winterbottom v. Wright, zakres obowiązku opieki był ograniczony do osób, z którymi pozostawało się w stosunku prywatnym. Późniejsze sprawy, takie jak MacPherson v. Buick Motor Co. rozszerzyły obowiązek zachowania ostrożności na wszystkich, którzy mogliby doznać przewidywalnej szkody w wyniku czyjegoś postępowania.

Z czasem pojawiły się koncepcje zaniedbania, aby poradzić sobie z pewnymi szczególnymi sytuacjami, w tym zaniedbanie per se (wykorzystanie naruszenia prawa lub regulacji przez producenta zamiast dowodu na istnienie obowiązku i jego naruszenie) oraz res ipsa loquitur (wnioskowanie o zaniedbaniu w pewnych warunkach).

Ścisła odpowiedzialnośćEdit

Główny artykuł: Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Raczej niż na zachowaniu producenta (jak w przypadku zaniedbania), roszczenia z tytułu odpowiedzialności na zasadzie ryzyka koncentrują się na samym produkcie. W ramach odpowiedzialności na zasadzie ryzyka producent ponosi odpowiedzialność, jeżeli produkt jest wadliwy, nawet jeżeli producent nie dopuścił się zaniedbania w wytworzeniu wadliwego produktu.

W ramach teorii odpowiedzialności na zasadzie ryzyka powód musi jedynie udowodnić, że:

pozwany wyprodukował, dystrybuował lub dostarczył produkt;
produkt był wadliwy;
wada spowodowała obrażenia u powoda; i
w wyniku tego powód poniósł szkodę.

Ochrona konsumentaEdit

Oprócz środków prawnych przewidzianych w prawie powszechnym, wiele stanów uchwaliło ustawy o ochronie konsumenta, które przewidują konkretne środki prawne dla pewnych szczególnych rodzajów wad produktu. Jednym z powodów pojawienia się takich ustaw jest fakt, że zgodnie z „zasadą strat ekonomicznych”, ścisła odpowiedzialność deliktowa jest niedostępna dla produktów, które powodują szkody tylko dla nich samych. Innymi słowy, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest niedostępna w przypadku wad, które jedynie czynią produkt niezdatnym do użytku (lub mniej użytecznym), a zatem powodują jedynie szkodę ekonomiczną, ale nie powodują szkody na osobie lub szkody majątkowej. Działania związane z naruszeniem gwarancji, regulowane przez art. 2 Jednolitego Kodeksu Handlowego, również często nie zapewniają odpowiednich środków zaradczych w takich sytuacjach.

Najbardziej znanymi przykładami ustaw o ochronie konsumentów w przypadku wad produktu są ustawy cytrynowe, które zapewniają ochronę nabywcom wadliwych nowych pojazdów oraz, w niewielkiej liczbie stanów, pojazdów używanych. W Stanach Zjednoczonych „samochody są zazwyczaj drugim najcenniejszym składnikiem majątku posiadanym przez większość ludzi, ustępującym jedynie domowi.”

EuropaEdit

Aczkolwiek europejscy obserwatorzy śledzili Greenmana i sekcję 402A „z wielkim zainteresowaniem”, kraje europejskie początkowo nie przyjęły takiej doktryny. Na przykład, po przełomowej sprawie Donoghue przeciwko Stevenson (która nastąpiła po sprawie MacPherson), prawo brytyjskie nie uległo zmianie, pomimo „ostrej krytyki akademickiej”. Ścisła odpowiedzialność za wadliwe produkty pojawiła się ostatecznie w Europie w wyniku skandalu związanego z talidomidem i wynikającej z niego walki ofiar w latach 60. o uzyskanie odpowiedniego odszkodowania, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Niemczech Zachodnich.

Skandal związany z talidomidem uwypuklił potrzebę wprowadzenia roszczeń z tytułu odpowiedzialności za produkt na zasadzie ryzyka opartej na czynie niedozwolonym, ponieważ poszkodowane niemowlęta były jedynie ofiarami postronnymi, w odróżnieniu od nabywców lub użytkowników produktu. Po utworzeniu w 1948 roku w Wielkiej Brytanii Narodowej Służby Zdrowia (NHS), 80% produktów farmaceutycznych było dostarczanych pacjentom za pośrednictwem NHS. Przyjmując odpowiedzialność finansową za dostarczanie leków, rząd uniemożliwił większości matek (faktycznych użytkowników produktów) i ich niemowlętom wnoszenie roszczeń z tytułu naruszenia gwarancji kontraktowej. Dla takich ofiar, ich jedynym możliwym roszczeniem było roszczenie o zaniedbanie z tytułu czynu niedozwolonego, ale zgodnie z angielskim prawem tak trudno jest udowodnić standard opieki rozsądnego producenta leków, że do końca 1993 roku, żaden z nich nie został pociągnięty do odpowiedzialności w angielskim sądzie na podstawie teorii zaniedbania (chociaż zawarto kilka pozasądowych ugód).

Pierwszym międzynarodowym wysiłkiem podjętym w Europie w celu zharmonizowania odpowiedzialności za produkt była Konwencja Rady Europy o odpowiedzialności za produkty w odniesieniu do szkód na osobie i śmierci (Konwencja Strasburska) z 1977 roku, która nigdy nie weszła w życie: chociaż została podpisana przez Austrię, Belgię, Francję i Luksemburg, nie została ratyfikowana przez żadne z nich.

25 lipca 1985 roku ówczesna Europejska Wspólnota Gospodarcza przyjęła Dyrektywę o odpowiedzialności za produkt. W języku przypominającym to, co Traynor napisał w Escola i Greenman, we wstępie do Dyrektywy stwierdzono, że „odpowiedzialność bez winy producenta jest jedynym sposobem na odpowiednie rozwiązanie problemu, charakterystycznego dla naszego wieku rosnącej techniki, sprawiedliwego podziału ryzyka związanego z nowoczesną produkcją technologiczną”. Dyrektywa dała każdemu państwu członkowskiemu możliwość narzucenia limitu odpowiedzialności w wysokości 70 milionów euro za każdą wadę. W przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych, dyrektywa nakładała surową odpowiedzialność jedynie na „producentów”, czyli wytwórców surowców, części składowych i produktów gotowych, a także importerów, i znacznie odbiegała od modelu amerykańskiego, nie nakładając surowej odpowiedzialności na czysto krajowych dystrybutorów lub sprzedawców detalicznych. Posługując się dwudziestoletnią sekcją 402A jako modelem, autorzy dyrektywy zdecydowali się nie wprowadzać szeregu zmian, takich jak późniejsze rozróżnienie pomiędzy trzema głównymi rodzajami wad produktu stosowanymi w USA.

W 2003 roku, z jednej strony, w ciągu ostatnich dwóch dekad odpowiedzialność za produkt rozszerzyła się na cały świat i stała się „zjawiskiem globalnym”, a zatem „Stany Zjednoczone nie są już jedynym krajem, w którym obowiązują surowe przepisy dotyczące odpowiedzialności za produkt”. Z drugiej strony, obraz sytuacji wygląda zupełnie inaczej, gdy „przechodzi się od prawa zapisanego w księgach do prawa w działaniu”. W prawdziwym świecie rzeczywista ochrona zapewniana konsumentom przez prawo o odpowiedzialności za produkt „zależy w dużej mierze od tego, czy roszczenia są realistycznie egzekwowalne”, a to zależy od tego, czy prawo proceduralne państwa sądu orzekającego jest w stanie ułatwić dostęp do wymiaru sprawiedliwości.

Tradycyjnie sądy europejskie nie zapewniają żadnego lub raczej minimalne (jak na standardy amerykańskie) możliwości ujawniania informacji. Jeśli jest dostępne, europejskie ujawnienie rzadko ma charakter samowykonalny (tj. jest automatycznie skuteczne z mocy prawa), co oznacza, że pozwany i osoby trzecie nie mają obowiązku ujawniania czegokolwiek, chyba że i dopóki powód nie uzyska nakazu sądowego. Kraje prawa cywilnego zdecydowanie nie lubią i sprzeciwiają się amerykańskiej zasadzie szerokiego ujawniania informacji w procesach cywilnych. Na przykład, od 1968 r. dla francuskiej firmy przestępstwem jest udostępnianie informacji handlowych w zagranicznym postępowaniu sądowym bez wyraźnego zezwolenia francuskiego sądu, co z kolei było podnoszone jako obrona przed ujawnieniem przez francuskich pozwanych w amerykańskich sprawach dotyczących odpowiedzialności za produkt. Ponieważ pozwany zazwyczaj posiada większość istniejących dowodów na istnienie wady produktu, w większości krajów europejskich jest „bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe, dla ofiary lub jej prawnika zbadanie sprawy dotyczącej odpowiedzialności za produkt.”

Inne przeszkody – zwłaszcza w krajach prawa cywilnego – obejmują wysokie opłaty za wniesienie pozwu, brak prawa do procesu z udziałem ławy przysięgłych, niskie odszkodowanie za ból i cierpienie, niedostępność odszkodowań za straty moralne oraz niedostępność (przed 2010 r.) pozwów zbiorowych. Od 2003 roku nie było kraju poza Stanami Zjednoczonymi, w którym powodowie mogliby dochodzić odszkodowań pozaekonomicznych przekraczających 300 000 USD nawet w przypadku najbardziej katastrofalnych obrażeń. W 2015 roku odpowiedzialność za produkt w Europie „pozostała dość mało znaczącą dziedziną, która generuje mniej spraw, skromniejsze nagrody i rzadko trafia na pierwsze strony gazet” (w porównaniu z jej amerykańskim kuzynem). W 2020 r. znacznie mniejsza liczba spraw w Wielkiej Brytanii oznaczała, że „angielskie orzecznictwo ledwie zaczęło rozważać” wiele kwestii związanych z odpowiedzialnością za produkt, które zostały już dokładnie zbadane przez sądy amerykańskie, co wymagało, aby angielski traktat prawny powoływał się na „znaczną część” spraw amerykańskich w celu zilustrowania, w jakim kierunku może pójść angielskie prawo odpowiedzialności za produkt w przyszłości.

Inne narodyEdit

Prawodawcy wielu innych krajów spoza UE (wówczas: EWG) uchwaliły następnie systemy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka oparte na modelu europejskim (czyli zasadniczo mające zastosowanie tylko do producentów i importerów), w tym w Izraelu (marzec 1980 r., na podstawie wczesnego proponowanego projektu dyrektywy), Brazylii (wrzesień 1990 r.), Peru (listopad 1991 r.), Australii (lipiec 1992 r.), Rosji (luty 1992 r.), Szwajcarii (grudzień 1992 r.), Argentynie (październik 1993 r.), Japonii (czerwiec 1994 r.), Tajwanie (czerwiec 1994 r.), Malezji (sierpień 1999 r.), Korei Południowej (styczeń 2000 r.), Tajlandii (grudzień 2007 r.) i RPA (kwiecień 2009 r.).

Od 2015 r. w większości krajów poza Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską „odpowiedzialność za produkt pozostaje w dużej mierze reżimem przepisów papierowych o niewielkim znaczeniu praktycznym”