Wirnik to obracający się element wyposażony w łopatki lub łopatki, stosowany w turbomaszynach (np. pompach odśrodkowych). Odchylenie przepływu na łopatkach wirnika umożliwia przekształcenie mocy mechanicznej (energii na łopatkach) w moc wyjściową pompy.
Zgodnie z terminologią EUROPUMP i normą DIN 24250 rozróżnia się wirniki prawoskrętne i prawoskrętne, patrząc w kierunku przepływu na wlocie.
W zależności od schematu przepływu cieczy w pompach wielostopniowych i rozmieszczenia wirników na wale pompy, konstrukcje i układy wirników dzieli się na: jednostopniowe, wielostopniowe, jednostronne, dwustronne, wielokrotne, liniowe (tandemowe) lub typu back-to-back. Typowe układy wirników przedstawiono na Rys. 17 do 19 Wirnik.
Zależnie od przebiegu linii przepływu w wirniku (zwłaszcza w obszarze zewnętrznej średnicy wirnika), wirniki dzieli się na następujące typy:
Rodzaje wirników
- Wirnik promieniowyPatrz Rys. 1, 2 Wirnik
- Wirnik o przepływie mieszanymZobacz Rys. 3, 4, 6 Wirnik
- Wirnik o przepływie osiowymZobacz Rys. 5 Wirnik
- Wirnik obwodowyZobacz Rys. 15 Wirnik
Rys. 1 Wirnik: Wirnik promieniowy z łopatkami czysto promieniowymi, punkt stagnacji S (pokazany ze zdjętą osłoną przednią) 
Fig. 2. Impeller: Wirnik promieniowy z łopatkami wchodzącymi w ucho ssące (pokazany ze zdjętą osłoną przednią) 
Rys. 3 Wirnik: Wirnik o przepływie mieszanym (wirnik skośny) (pokazany ze zdjętą osłoną przednią) 
Rys. 4 Wirnik: Wirnik o przepływie mieszanym (śmigło o przepływie mieszanym)
Rys. 5 Wirnik: Axial impeller (axial propeller) 
Rys. 6 Wirnik: Warianty wirnika o przepływie mieszanym pokazujące różnicę między wirnikiem zamkniętym i otwartym, wirnikiem jednostronnie ssącym i dwustronnie ssącym
Aby pomieścić łopatki, wszystkie wirniki są wyposażone w tylną osłonę, a w przypadku wirników zamkniętych również w osłonę przednią (patrz tarcie tarczowe); W zależności od perspektywy, mogą one być również postrzegane jako osłona wewnętrzna, a w przypadku wirników zamkniętych, jako osłona zewnętrzna. Jeśli wirnik nie posiada przedniej (zewnętrznej) osłony, jest klasyfikowany jako wirnik otwarty.
Aby osiągnąć optymalną sprawność pompy i minimalne wartości NPSHr, wirnik musi być wyposażony w określoną liczbę łopatek. Zastosowanie małej liczby łopatek zwiększa swobodny, niezakłócony przekrój przepływu przez wirnik. Dzięki temu wirniki mogą pracować z mniej lub bardziej zanieczyszczonymi cieczami (pompy ściekowe, pompy do pulpy) i ciałami stałymi (transport ciał stałych).
W praktyce liczba łopatek wirników o przepływie promieniowym i mieszanym obsługujących ciecze zawierające osady lub ciała stałe jest zredukowana do jednej, dwóch lub trzech łopatek. Wirniki te nazywane są wirnikami kanałowymi lub jednołopatkowymi i mogą być wirnikami otwartymi lub zamkniętymi.
Zobacz rys. 7 do 13 Wirnik
Rys. 7 Wirnik: Zamknięty wirnik jednołopatkowy (pokazany ze zdjętą osłoną) 
Rys. 8 Wirnik: Otwarty wirnik jednołopatkowy 
Rys. 9 Wirnik: Zamknięty wirnik jednokanałowy (pokazany ze zdjętą osłoną przednią)
Rys. 10 Wirnik: Zamknięty wirnik dwukanałowy (pokazany ze zdjętym daszkiem) 
Rys. 11 Wirnik: Otwarty wirnik dwukanałowy z łopatkami w kształcie litery S
Rys. 12 Wirnik: Zamknięty wirnik trójkanałowy (pokazany ze zdjętą osłoną) 
Rys. 13 Wirnik: Otwarty wirnik trzykanałowy z łopatkami cylindrycznymi
Zamknięte wirniki jednołopatkowe stosowane są do pompowania cieczy zawierających bardzo grube cząstki stałe. Charakteryzują się one niezatykającym się wolnym przelotem. Wadą tych wirników jest tzw. niewyważenie hydrauliczne spowodowane asymetrycznym polem ciśnień. Patrz Rys. 7 Wirnik
Do przetłaczania cieczy gazowych stosuje się wirniki o otwartym kanale lub wirniki łopatkowe. Wirnik jednołopatkowy jest określany jako otwarty, ukośny wirnik jednołopatkowy (wirnik D), jeśli linie przepływu w wirniku przebiegają ukośnie na zewnątrz. Nadaje się on szczególnie do ścieków nieoczyszczonych, zawierających cząstki stałe i gaz, jak również do cieczy o większej lepkości. Patrz Rys. 8 Wirnik
Łopatki śmigieł osiowych i o przepływie mieszanym (patrz Pompa śmigłowa) mogą być stałe, regulowane (gdy pompa jest zdemontowana) lub o zmiennym skoku (patrz Regulacja skoku łopatek wirnika).
W przypadku łopatek regulowanych lub o zmiennym skoku, kontur lub profil korpusu pompy i piasty w obszarze regulacji jest zazwyczaj kulisty. Dzięki temu szerokość szczeliny luzu wewnętrznego i zewnętrznego na piaście pozostaje stała dla wszystkich kątów ustawienia łopatek. Patrz Rys. 4 Wirnik
Wirnik o swobodnym przepływie i wirnik obwodowy stanowią specjalne typy wirników. Patrz rys. 14 do 15 Wirnik
Rys. 14 Wirnik: Wirnik o swobodnym przepływie
Rys. 15 Wirnik: Wirnik peryferyjny
Przy doborze pompy dla danego natężenia przepływu (Q) i danej wysokości podnoszenia (H) decydujące znaczenie ma typ wirnika. Swobodny wybór typu wirnika osiowego, o przepływie mieszanym, promieniowego lub peryferyjnego jest ograniczony tym, że wartości przewidywanej prędkości obrotowej (n) i przewidywanej średnicy wirnika (D) nie mogą być zbyt ekstremalne. Możliwość osiągnięcia optymalnej sprawności pompy lub sprawności stopnia przy określonej prędkości (ns) zależy zatem od określonych konstrukcji wirnika:
- Wirnik promieniowy ns ≈ 12 do 80 obr/min
- Wirniki o przepływie mieszanym ns ≈ 80 do 160 obr/min
- Wirniki o przepływie osiowym ns ≈ 160 do 400 obr/min i więcej
Rys. 16 Wirnik: Wirnik otwarty, skośny, jednołopatkowy (wirnik D)
Fig. 17. Impeller: Układ wirnika z pojedynczym wejściem, rzędowy (tandemowy) a) Jednostopniowy b) Dwustopniowyec) Sześciostopniowy
Rys. 18 Wirnik: Układ wirnika z podwójnym wejściem, back-to-backa) Double-entry, jednostopniowyb) Czterostopniowy, jednostopniowyec) Dwustopniowy, trzystopniowy
Rys. 19 Wirnik: Układ wirnika z pojedynczym wejściem i tyłem do siebie a) Dwustopniowy (tyłem do siebie)b) Czterostopniowy (krzyżowy)c) Sześciostopniowy (tyłem do siebie)