W nicości czasu
- Data i czas
- Przysłowia Johna Heywooda
Jakie jest znaczenie zwrotu 'W nicości czasu'?
Just in time; w dokładnym momencie.
What’s the origin of the phrase 'In the nick of time'?
Język angielski daje nam możliwość bycia 'in' wiele rzeczy – the doldrums, the offing, the pink; możemy nawet być down in the dumps. Ze wszystkimi tymi wyrażeniami jest dość łatwo zobaczyć, do czego się odnoszą, ale co lub gdzie jest „nick of time”? Może nie od razu wiadomo, co to jest „nick of time”, ale wiemy, co to znaczy być w nim, czyli przybyć w ostatnim sprzyjającym momencie. Przed XVI wiekiem istniało inne wyrażenie używane do przekazania tego znaczenia – „pudding time”. Wiąże się to z faktem, że pudding był daniem podawanym jako pierwsze podczas średniowiecznych posiłków. Przybycie na czas puddingu oznaczało przybycie na początek posiłku, w samą porę na jedzenie. Pudding był wówczas daniem pikantnym – formą kiełbasy lub haggis (zob. również The proof is in the pudding). Pudding time po raz pierwszy pojawia się w druku w ważnym glosariuszu Johna Heywooda A Dialogue conteinyng the nomber in effect of all the Prouerbes in the Englishe tongue, 1546:
This geare comth euen in puddyng time ryghtly.
To wydaje się doskonale nadającym się do użytku idiomem, dlaczego więc Tudorowie zmienili go na „the nick of time”? Motywacja wydaje się być chęć wyrażenia dokładniejszego stopnia czasu niż niejasne „około początku posiłku”. Nick, o którym była mowa, to nacięcie lub małe nacięcie i był synonimem precyzji. Takie nacięcia były używane na kijach „tally” do mierzenia lub utrzymywania wyniku. Również w XVI wieku zaczęto używać nazwy pudding jako nazwy słodkich dań, które zazwyczaj podawano na koniec posiłku. W miarę jak ten trend się utrzymywał 'pudding time' oznaczało 'in good time' i miało coraz mniej sensu.
Uwaga: wyrażenia 'keeping score' i 'keeping tally' wywodzą się z tego, podobnie jak 'stocks' i 'shares', które odnoszą się do dzielenia takich kijów (stocks) wzdłuż ich długości i dzielenia dwóch pasujących połówek jako zapis transakcji.
Jeśli teraz mówi się, że ktoś jest 'in the nick', Anglicy oczekują, że znajdzie się w więzieniu, Szkoci wyobrażają go sobie w dolinie między dwoma wzgórzami, a Australijczycy wyobrażają sobie, że jest nagi. Dla Szekspira i jego współczesnych, jeśli ktoś był 'in (lub at, lub upon) the (very) nick', znajdował się w dokładnym miejscu o dokładnym czasie. Zegarki i struny instrumentów muzycznych były dopasowywane do precyzyjnie oznaczonych nisz, aby utrzymać je w należytym porządku. Ben Jonson nawiązuje do tego w sztuce „Pans Anniversary”, ok. 1637 r.:
Do tych, jest dołączony zegarmistrz, poważna osoba, jak sam Czas, który ma dopilnować, aby wszyscy trzymali czas co do joty.
Arthur Golding w swoim tłumaczeniu Metamorfozy Owidiusza z 1565 roku podał to, co prawdopodobnie jest pierwszym przykładem użycia 'nick' w tym kontekście:
Another thing cleane overthwart there commeth in the nicke:
The Ladie Semell great with childe by Jove as then was quicke.
Czas” w „the nick of time” jest raczej zbędny, gdyż sam nick odnosi się do czasu. Pierwszy przykład użycia zwrotu w formie, jaką znamy obecnie, pochodzi z książki Arthura Day’a Festivals, 1615:
Even in this nicke of time, this very, very instant.