Definicja asyndetonu
Asyndeton pochodzi od greckiego słowa asyndeton, które oznacza „niepołączony”. Jest to urządzenie stylistyczne stosowane w literaturze i poezji w celu celowego wyeliminowania spójników między frazami, a także w zdaniu, a jednocześnie zachowania poprawności gramatycznej. To narzędzie literackie pomaga w zmniejszeniu pośredniego znaczenia frazy, i przedstawia ją w zwięzłej formie. Po raz pierwszy zostało użyte w literaturze greckiej i łacińskiej.
Typy Asyndetonu
Przykłady Asyndetonu można podzielić na dwa typy:
- Używane między słowami i frazami w obrębie zdania
Na przykład:
„Czy wszystkie twe podboje, chwały, triumfy, łupy, Skurczyły się do tej małej miary?”
(Juliusz Cezar, Akt 3, Scena 1, William Shakespeare) - Używany między zdaniami lub klauzulami
Na przykład:
„Bez patrzenia, bez wydawania dźwięku, bez mówienia”
(Edyp w Kolonie, autorstwa Soplicy)
Różnica między syndetonem a asyndetonem
Syndeton i asyndeton są sobie przeciwstawne. Syndeton obejmuje dodanie wielu spójników, takich jak w tym przykładzie: „On je, śpi i pije”. Z drugiej strony, asyndeton jest eliminacją, lub opuszczeniem, spójników, takich jak w tym przykładzie: „On je, śpi, pije.”
Każdy z nich tworzy zupełnie inny efekt. Syndeton spowalnia rytm wypowiedzi i czyni go umiarkowanym, podczas gdy asyndeton przyspiesza rytm wypowiedzi.
Przykłady asyndetonu w literaturze
Przykład #1: Otello (William Shakespeare)
IAGO
„Zawołaj jej ojca.
Pobudź go. Zróbcie za nim, zatrujcie jego rozkosz,
Ogłoście go na ulicach. Kadzić jej krewnym,
I choć on w żyznym klimacie mieszka…”
W tym fragmencie Szekspir celowo wyeliminował spójniki. Brakuje tu spójników i, dla, lub, oraz ale, które są wymagane do łączenia zdań. Dzięki temu słowa zostały uwypuklone, a uczucia gniewu i zazdrości wyartykułowane wprost.
Przykład #2: The Scholar-Gipsy (By Matthew Arnold)
„Go, shepherd, and untie the wattled cotes!
Nie zostawiaj już swej trzody niedokarmionej,
Nie pozwól, by twym brzęczącym kumplom poderżnąć gardła,
Nie pozwól, by zielsko ustrzeliło kolejną głowę…
Nie żyłeś, dlaczego więc miałbyś zginąć?
Miałeś jeden cel, jeden interes, jedno pragnienie;
Else wert thou long since numered with the dead…”
To jest dobry przykład asyndeton. W zdaniach brakuje spójników, np. drugi i szósty wers nie są połączone sąsiadującymi słowami. Jednakże, to produkuje prędkość w wierszu.
Przykład #3: Opowieść zimowa (William Shakespeare)
„Czy szeptanie jest niczym?
Czy pochylanie się policzkiem do policzka? czy spotykanie się nosami?
Całowanie wewnętrzną wargą? zatrzymywanie kariery
Śmiechu westchnieniem? (nuta nieomylna
O łamaniu uczciwości!) chodzenie noga w nogę? „
W tym fragmencie możemy zaobserwować oba typy asyndetonu. Pierwszy typ (między wyrazami) np. „od” jest usunięte między wyrazami „chylić się” i „policzek” i podobnie drugi typ (między zdaniami), gdzie zdania nie są połączone spójnikami.
Przykład #4: Retoryka (Arystoteles)
„Oto łotr wśród was, który was zwiódł, który was oszukał, który chciał was całkowicie zdradzić…”
W podanych wersach nie występuje słowo „i”, które mogłoby tu pełnić funkcję spójnika. Arystoteles uważał, że asyndeton może być skuteczny, jeśli stosuje się go w zakończeniach tekstów. Tutaj sam zastosował ten zabieg.
Przykład #5: A Portrait of the Artist as a Young Man (By James Joyce)
„Świadomość miejsca powracała do niego powoli przez rozległe połacie czasu nieoświetlonego, unelt, unliving, unliiving…”
Joyce również zastosowała ten zabieg, pomijając spójniki, aby nadać tekstowi rytm i tempo. Tutaj możemy zobaczyć eliminację spójników, które mogłyby połączyć słowa unlit, unfelt, i unlived. To tworzy szalony i pośpieszny efekt.
Funkcja Asyndeton
Asyndeton pomaga w przyspieszeniu rytmu słów. Najczęściej technika ta jest stosowana w mowie, ale może być również używana w pracach pisemnych. Pomaga przyciągnąć czytelników do współpracy z pisarzami, ponieważ sugeruje, że słowa, frazy i zdania są niekompletne, a czytelnicy będą musieli wykonać pewną pracę, aby wydedukować znaczenie. Ta wersja tworzy natychmiastowy wpływ, a czytelnicy są nastawieni na to, co autor chce przekazać.
Asyndeton jest często stosowany celowo, aby nadać wyjątkowy nacisk na tekst, tym samym zwracając uwagę czytelników na konkretną ideę, którą autor chce przekazać.