Socjologowie definiują zmianę społeczną jako transformację kultur, instytucji i funkcji. Większość zmian nie jest natychmiastowa. W społeczeństwie, zmiana jest często bardzo powolna. Istnieje wiele różnych elementów i sił, z których wiele opiera się zakłóceniom status quo. Wszystkie społeczeństwa w pewnym momencie przechodzą przez tego typu zmiany. Nie trzeba być zapalonym studentem historii, aby to wiedzieć. Zastanów się nad współczesnym społeczeństwem i zastanów się, jak wyglądało setki lat temu. Często społeczeństwo jest nie do poznania.
Jakie są teorie na temat funkcjonowania zmian społecznych? Jakie są ich przyczyny i skutki?
Teorie zmian społecznych
Choć dla wszystkich społeczeństw nieuniknione jest przechodzenie przez pewne zmiany, dlaczego tak się dzieje, nie jest to oczywiste. Na przestrzeni dziejów socjologowie zmagali się z różnymi pomysłami i modelami. Istnieją trzy główne teorie zmiany społecznej: ewolucyjna, funkcjonalistyczna i konfliktu.
Ewolucyjna
Ewolucyjna teoria zmiany społecznej zyskała popularność w XIX wieku. Socjologowie wykorzystali teorię ewolucji Darwina, stosując ją w odniesieniu do społeczeństwa. Auguste Comte, znany jako „ojciec socjologii”, wierzył w model ewolucyjny. Zgodnie z tą teorią społeczeństwo zawsze ewoluuje w kierunku „wyższych poziomów”. Tak jak organizmy ewoluują od prostych do bardziej złożonych, tak samo ewoluują społeczeństwa. Społeczeństwa, które nie przystosowują się wystarczająco szybko, zostają w tyle. Doprowadziło to wielu socjologów do wniosku, że społeczeństwa zachodnie muszą być „lepsze” ze względu na ich „zaawansowany” stan.
Na początku ewolucjoniści społeczni twierdzili, że wszystkie społeczeństwa muszą przechodzić przez tę samą sekwencję postępu. Współcześni teoretycy uważają, że zmiana jest wieloliniowa. Społeczeństwa mogą ewoluować na różne sposoby i w różnych kierunkach.
Teoria funkcjonalistyczna
Funkcjonalistyczna teoria zmiany społecznej uczy, że społeczeństwo jest jak ludzkie ciało. Każda jego część jest jak organ. Poszczególne części nie mogą przetrwać same z siebie. Emile Durkheim, jeden z głównych liderów nauk społecznych, uważał, że wszystkie części społeczeństwa muszą być harmonijne. Jeśli nie są zjednoczone, społeczeństwo jest „niczym więcej niż kupką piasku”, która jest podatna na upadek. Kiedy jedna część cierpi, wszystkie pozostałe muszą się dostosować. Dlaczego? Teoria funkcjonalistyczna zakłada, że społeczeństwo zawsze dąży do stabilizacji. Kiedy pojawiają się problemy, są one tymczasowe, ale wymagają uwagi pozostałych części. Oznacza to zmiany społeczne.
Funkcjonalizm nie jest pozbawiony krytyków. Wielu wskazuje, że teoria ta ma tendencję do ignorowania faktu, że elity społeczne często tworzą miraż harmonii i stabilności. Teoria ta nie uwzględnia również rasy, klasy i płci. Funkcjonalizm osiągnął swój szczyt w latach 40-tych i 50-tych, by podupadać w latach 60-tych.
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu stwierdza, że społeczeństwo jest z natury nierówne i konkurencyjne. Teorię tę zapoczątkował Karol Marks. Choć do pewnego stopnia wierzył on w model ewolucyjny, nie sądził, że każda faza prowadzi do czegoś lepszego niż poprzednia. Najczęściej bogaci i wpływowi kontrolują resztę społeczeństwa, wykorzystując słabsze grupy. To sieje konflikt, prowokując ludzi do działania. W rezultacie dochodzi do zmiany społecznej. Model konfliktu ewoluował na przestrzeni lat. Można go znaleźć w innych teoriach, takich jak teoria feministyczna, teoria queer i krytyczna teoria rasy.
Co wywołuje zmianę społeczną?
Żadne społeczeństwo nie pozostaje wiecznie takie samo, ale jakie konkretne przyczyny je napędzają? Zmiana społeczna ma trzy główne przyczyny:
Konflikt
Jasno wynika z naszej globalnej historii, że konflikt prowokuje zmianę społeczną. Nierówności wynikające z przynależności klasowej, rasowej, płciowej, religijnej i nie tylko, wywołują niezadowolenie i gniew. Aby zaradzić tej sytuacji, grupy jednoczą się, by walczyć o zmiany. Rządy mogą zostać obalone lub zrestrukturyzowane. Czasami zmiana następuje szybko, ale często rozwija się etapami w czasie.
Zmiana demograficzna
Gdy zmienia się demograficzny skład społeczeństwa, zmiana społeczna jest nieunikniona. Sytuacja demograficzna społeczeństwa często zmienia się, gdy wzrasta liczba urodzeń i/lub ludzie zaczynają żyć dłużej. Większa populacja wpływa na rozproszenie i dostępność zasobów. Wzrost imigracji lub emigracji również wpływa na społeczeństwo.
Zmiana kulturowa
Nowe wynalazki, odkrycia i rozprzestrzenianie się idei przyczyniają się do zmian kulturowych. Weźmy pod uwagę wpływ Internetu. Nie tylko zmienił on kulturę poszczególnych krajów, ale całego świata. Zmienił sposób, w jaki się komunikujemy, a także strukturę niezliczonych gałęzi przemysłu. Odkrycia również mają wpływ na kulturę społeczeństwa. Zastanów się, jak wiele zmieniło się, gdy Europejczycy „odkryli” Amerykę. Ten przykład pokazuje, że zmiany społeczne nie zawsze są korzystne dla wszystkich. Nowe idee dotyczące płci, rasy, religii, pracy, edukacji i tak dalej również zmieniają kulturę.
Zrób darmowy kurs online na temat zmiany społecznej (UNICEF)
Przykłady zmiany społecznej
Zmiana społeczna często występuje jako rezultat ruchów społecznych. Istnieją niezliczone przykłady na przestrzeni dziejów, w każdym kraju na ziemi. Niektóre z najbardziej znanych (z których wiele trwa i/lub ewoluuje) obejmują:
- Reformację
- Zniesienie transatlantyckiego handlu niewolnikami
- Ruch Praw Obywatelskich
- Ruch Feministyczny
- Ruch Praw LGBTQ+
- Ruch Zielonych
Dlaczego Zmiana Społeczna jest ważna?
Zmiana społeczna zachodzi, gdy instytucje społeczne, struktury i kultury przechodzą znaczącą zmianę. Słynne przykłady to reformacja w XVI-wiecznej Europie i amerykański ruch praw obywatelskich. Częściej niż rzadziej, zmiany społeczne zachodzą powoli. Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku społeczeństwa globalnego. Dlaczego zmiany społeczne mają znaczenie? Oto 10 powodów:
#1. Zmiana społeczna przybliża świat do równości płci
Spojrzenie na stan równości płci może być przytłaczające, a nawet zniechęcające. Ważne jest, aby pamiętać, że zmiany społeczne zaczynają się od małych rzeczy. Nabierają znaczenia, gdy włącza się w nie coraz więcej osób, grup i instytucji. Ci aktorzy popychają świat do przodu, kultura po kulturze, kraj po kraju. Działania takie jak likwidacja różnicy w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn, zwiększenie dostępu do edukacji i poprawa opieki zdrowotnej kobiet przyczyniają się do trwałej zmiany społecznej na dużą skalę.
#2. Zmiana społeczna poprawia prawa pracownicze
Przez całą historię chciwość wyzyskuje i zagraża pracownikom w każdej branży. Stany Zjednoczone są przykładem tego, jak zmiany społeczne wpływają na pracę i prawa pracownicze. W ciągu dwóch stuleci w USA narodziły się związki zawodowe, prawo pracy dzieci, płaca minimalna oraz prawo dotyczące urlopów rodzinnych i medycznych. Ten obszar zmian społecznych trwa nadal, ponieważ pracownicy nadal walczą o swoje prawa. Strajkują o wyższe płace i domagają się lepszej ochrony prawnej. Konsumenci również mają w tym swój udział, bojkotując firmy stosujące nieetyczne praktyki.
#3. Zmiana społeczna chroni społeczność LGBTQ+
Społeczność LGBTQ+ jest jedną z najbardziej wrażliwych populacji na świecie. Osoby z tej społeczności są narażone na wyższe wskaźniki samobójstw, przemocy i dyskryminacji. Wiele przeszłych i obecnych ruchów społecznych na całym świecie skupia się na prawach osób LGBTQ+. Legalizacja małżeństw osób tej samej płci, ochrona prawna przed dyskryminacją oraz zmiany w perspektywach kulturowych stanowią zmianę społeczną. Chroni ona jednostki i daje im równość w społeczeństwie.
#4. Zmiana społeczna poprawia równość rasową
Większość społeczeństw ma do czynienia z nierównościami rasowymi. Ze względu na rasę, grupy i jednostki spotykają się z dyskryminacją i pozbawieniem praw obywatelskich. Ruchy społeczne (takie jak ruch praw obywatelskich w Stanach Zjednoczonych) skupiają się na protestowaniu przeciwko obecnym warunkom i zmianie prawa. Zmiana społeczna jest również istotna, gdy dotyczy postrzegania rasy przez społeczeństwo. Edukacja i świadomość mogą być równie ważne jak środki legislacyjne.
#5. Zmiana społeczna jest dobra dla biznesu
Badania pokazują, że gdy miejsca pracy są bardziej zróżnicowane, są bardziej wydajne. Gdyby w każdym miejscu pracy priorytetem była lepsza integracja i równość, wpłynęłoby to pozytywnie na biznes i gospodarkę całego społeczeństwa. Zmiany społeczne obejmują niwelowanie różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn, ustanowienie ochrony prawnej dla pracowników oraz stosowanie praktyk niedyskryminacyjnych. Przyczyniają się one do różnorodności i sukcesu w miejscu pracy.
#6. Zmiana społeczna pomaga środowisku
Żadna inna żywa istota nie wpłynęła na środowisko w takim stopniu jak ludzkość. Badania pokazują, że niszczymy powietrze, wodę i ziemię w bezprecedensowym tempie. Wpływa to na dobrobyt i bezpieczeństwo wszystkiego na ziemi, w tym ludzi. Zielone ruchy społeczne odpierają to zjawisko poprzez inicjatywy przyjazne dla środowiska, takie jak wspieranie zagrożonych gatunków. Zachęcają również do indywidualnej odpowiedzialności i szerzą świadomość na temat takich kwestii jak zmiana klimatu.
#7. Zmiana społeczna sprawia, że rządy są odpowiedzialne
Historia dowodzi, że władza może skorumpować. Rządy często dopuszczają się łamania praw człowieka wobec własnych obywateli. Zmiana społeczna może zwrócić uwagę na te niesprawiedliwości, zdemontować destrukcyjne struktury i pomóc społeczeństwom w przejściu do lepszych systemów. Zmiany te mogą nastąpić szybko i gwałtownie poprzez wojnę domową lub konflikt. Dzięki wyborom i władzy ustawodawczej zmiany mogą być bardziej stopniowe.
#8. Zmiana społeczna dotyczy problemów u podstaw
Trwały wpływ jest jednym z wyznaczników zmiany społecznej. Nie wystarczy leczyć objawy, a nie ranę. Najskuteczniejsze ruchy społeczne zajmują się problemami u podstaw, zamiast patrzeć tylko na skutki. Na przykład, aby rozwiązać problem bezdomności, musimy zbadać, dlaczego ludzie są bezdomni w pierwszej kolejności. Tylko krótkoterminowe rozwiązania nie rozwiążą podstawowych przyczyn. Potrzebne są również działania długofalowe. Spojrzenie na korzenie pozwala na rozwój trwałych zmian, oszczędzając czas, energię i zasoby społeczeństwa.
#9. Zmiana społeczna wzmacnia pozycję obywateli
Zmiana społeczna często następuje, gdy jednostki decydują się pracować na rzecz wspólnego celu. Zwracają uwagę na to, co jest destrukcyjne lub nieefektywne w społeczeństwie i podejmują kroki niezbędne do zmiany tego stanu rzeczy. Większość aktywistów może wskazać na konkretny ruch lub osobę z przeszłości, która ich inspiruje. Zmiany społeczne wzmacniają pozycję obywateli, udowadniając, że pasja i ciężka praca opłacają się nawet w przypadku znacznego oporu.
#10. Zmiana społeczna poprawia życie przyszłych pokoleń
Wiele ruchów społecznych opiera się na przekonaniu, że zmiana społeczna jest powolna. Ci, którzy walczą o zmiany teraz, wiedzą, że być może nie odniosą korzyści, ale przyszłe pokolenia już tak. Aktywiści walczący o zmiany klimatyczne są tego świadomi. Rozumieją, że uzdrowienie planety wymaga czasu. Walka teraz w imieniu tych, którzy jeszcze się nie urodzili, jest bezinteresownym działaniem. To ustawia społeczeństwo na przyszły sukces.
Zrób darmowy kurs online na temat zmian społecznych (UNICEF)