-.

• Tradycja
• Konserwatyzm
• Modernizacja
• Industrializacja
• Wspólnotowa współzależność
• Honor (Sharaf)
• Ochrona (Gheera)
• Modestylacja

Arabia Saudyjska jest królestwem obejmującym większą część Półwyspu Arabskiego. Większość ludności to etnicznie Arabowie, wywodzący się głównie z plemion koczowniczych, które tradycyjnie zamieszkiwały cały region. Kultura saudyjska jest zasadniczo tradycyjna i konserwatywna. Islam ma duży wpływ na społeczeństwo, kierując jego życiem społecznym, rodzinnym, politycznym i prawnym. Saudyjczycy na ogół wyznają silny kodeks moralny i wartości kulturowe, takie jak gościnność, lojalność i poczucie obowiązku wspierania swojej społeczności. Są oni często bardzo świadomi swojego osobistego honoru i uczciwości. Kraj ten jest jednak również wysoce zmodernizowany i uprzemysłowiony. W momencie pisania tego tekstu normy społeczne i zasady zachowania ulegają szybkim przemianom, ponieważ ludzie równoważą swoje tradycje kulturowe z nowoczesnością. Zwyczaje i postawy mogą się również znacznie różnić między poszczególnymi regionami, mniejszościami i plemionami. Dlatego ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, że wszystkie opisy głównego nurtu „kultury saudyjskiej” w tym profilu podlegają różnicom w zależności od wieku, statusu społecznego, przekonań religijnych, plemienia lub regionu pochodzenia.

Republika międzynarodowa

Arabia Saudyjska była jednym z najbardziej wpływowych krajów Bliskiego Wschodu w ciągu ostatniego stulecia. Jej silna gospodarka sprawiła, że stała się ona strategicznie ważna dla społeczności międzynarodowej. Będąc miejscem narodzin proroka Mahometa, Arabia Saudyjska stała się de facto liderem sunnickiego odłamu islamu. Kraj ten ma kluczowy wpływ na resztę regionu Zatoki Perskiej, a także na szerszy świat muzułmański.1

Dominująca i potężna pozycja Arabii Saudyjskiej w polityce globalnej oznacza, że opinie o kraju i jego mieszkańcach są często kształtowane przed zetknięciem się z nimi. Kraj ten jest zazwyczaj opisywany przez pryzmat Zachodu, który postrzega go jako społeczeństwo opresyjne i regresywne (szczególnie w kwestii traktowania kobiet i dysydentów politycznych), a także opisuje go na podstawie różnic w stosunku do świata zachodniego. W rezultacie Saudyjczycy regularnie znajdują się w pozycji obronnej, kiedy konfrontowani są z negatywnymi założeniami z zagranicy. Wielu z nich może czuć się zmuszonych do podkreślania pozytywnych aspektów swojej kultury, aby udowodnić, że należą do etycznego społeczeństwa i są dobrymi ludźmi. Niektórzy mogą czuć się niekomfortowo naciskani przez obcokrajowców, by potępić własną kulturę. Jednak taka krytyka nie zawsze odzwierciedla głębsze zrozumienie konfiguracji kulturowej danego kraju. Na przykład, niektórzy Saudyjczycy twierdzą, że krytykom brakuje świadomości wyzwań, przed którymi stoją jako społeczeństwo plemienne, przystosowujące się do szybko zmieniającego się globalnego środowiska. Ważne jest, aby zrozumieć początki królestwa, które kształtują dzisiejszą kulturę.

Formacja narodowa i tożsamość

Królestwo Arabii Saudyjskiej powstało w wyniku sojuszu pomiędzy Ibn Saudem (plemiennym władcą regionu centralnego) i Ibn 'Abd al-Wahhabem (islamskim duchownym). Obaj mieli wspólny cel zjednoczenia różnych plemion arabskich na półwyspie i przywrócenia ich do wcześniejszej interpretacji zasad islamu. Ten ruch odrodzenia religijnego dał początek państwu saudyjskiemu i spopularyzował ideologię wahhabicką (zob. Religia). Ibn Saud zdobył władzę nad wieloma regionami poprzez serię podbojów w latach 20-tych XX wieku, ostatecznie ogłaszając się królem w 1932 roku. Od tego czasu Arabia Saudyjska rządzona jest przez monarchię absolutną, a sojusz między duchownymi religijnymi a rodziną Al Saud trwa do dziś.2 Przywództwo w państwie przekazywane jest potomkom Ibn Sauda poprzez męską linię rodu Al Saud.

Arabowie Saudyjscy byli tradycyjnie plemiennymi koczownikami, wieśniakami i mieszczanami. Jednak odkrycie ropy naftowej zmieniło społeczeństwo dzięki szybkiemu rozwojowi gospodarczemu. Kraj kontroluje drugie co do wielkości rezerwy ropy naftowej, jest drugim co do wielkości jej producentem i największym eksporterem na świecie.3 Bogactwo narodowe uzyskane dzięki przemysłowi naftowemu przyspieszyło industrializację i urbanizację w całej Arabii Saudyjskiej. Większość infrastruktury w kraju została zbudowana od lat 70. Obecnie ludność saudyjska jest wysoce kosmopolityczna, a ponad 80% mieszka w pięciu największych miastach.4

Atmosfera społeczna w Arabii Saudyjskiej pozostaje wysoce konserwatywna i powściągliwa. Religia jest silnym źródłem legitymizacji saudyjskiego rządu, a „ulamā” (rada duchownych religijnych) ma duży wpływ i władzę w sprawach krajowych.5 Konserwatywne interpretacje islamu są główną siłą społeczną, która dyktuje wiele z tego, co Saudyjczycy mogą, a czego nie mogą robić (patrz Religia). Codzienne zwyczaje i czynności przypominają o znaczeniu islamu, arabskiej kultury i tradycji. Kultura ta podkreśla znaczenie etyki i moralności osobistej. Zwykle Saudyjczycy mają silne poczucie przekonania co do swojego kodeksu moralnego i prawości swojej wiary. Wzmacnia to system edukacji i prawo obowiązujące w kraju.

Modernizacja i zmiany kulturowe

Zwiększony postęp technologiczny i ekonomiczny Arabii Saudyjskiej stworzył napięcie między modernizacją a konserwatyzmem.6 Kraj przechodzi ogromne zmiany kulturowe, ponieważ w ostatnich latach coraz więcej Saudyjczyków kwestionuje poziom konserwatyzmu swojego społeczeństwa. Duchowni religijni i obywatele musieli dokonać oceny moralności pewnych zachowań w świetle nowoczesności i zauważalnego wzrostu materializmu. Na przykład aparaty fotograficzne (obecnie powszechnie używane) były niegdyś uważane za zagrożenie dla norm i wartości kultury, ponieważ robią zdjęcia postaci ludzkiej, a zatem mogą być postrzegane jako symulujące boskie stworzenia (zob. Inne rozważania).7 Zachodnia muzyka i stand-up comedy są również powszechnie lubiane, mimo że tradycyjnie są nie do przyjęcia.

Można to częściowo przypisać wpływowi Internetu, który zapewnia ludziom platformę do wyrażania opinii (szczególnie YouTube i platformy mediów społecznościowych).8 W czasie pisania tego tekstu rząd podejmował wysiłki w celu zreformowania i złagodzenia zasad zachowania, odzwierciedlając tę zmianę kulturową i polityczną. Obejmowały one przyznanie kobietom prawa do prowadzenia pojazdów, ponowne wprowadzenie kin i ograniczenie uprawnień policji religijnej (zob. Zarządzanie i prawa w religii).9 Wydaje się, że postawy społeczne dość szybko przyjmują te reformy, zwłaszcza wśród młodszych Saudyjczyków. Należy jednak pamiętać, że poziom konserwatyzmu społecznego nadal różni się w poszczególnych regionach, plemionach i mniejszościach w Arabii Saudyjskiej. Na przykład, obszary wiejskie i regiony centralne (otaczające stolicę Rijad) mogą być nieco bardziej konserwatywne społecznie niż miasta o dużej ekspozycji międzynarodowej (np. Jeddah).

Oddzielenie płci

W całym społeczeństwie saudyjskim istnieje szeroki podział płci, który wpływa i determinuje różne koncepcje prywatności i przestrzeni. Zgodnie z poglądami religijnymi, większość saudyjskich muzułmanek decyduje się na noszenie nakrycia głowy lub włosów w obecności mężczyzny, który nie jest „mahometaninem”. Normą kulturową dla niektórych kobiet jest również zasłanianie twarzy – zazwyczaj za pomocą abaji (długiej szaty) i nikabu (zasłony na włosy i twarz). Oznacza to, że wiele saudyjskich kobiet jest zawoalowanych, gdy przebywa w miejscach publicznych, ponieważ jest to obszar, w którym mieszają się one z mężczyznami. Ostatnio tradycja ta ulega zmianie, ponieważ coraz więcej kobiet decyduje się na odsłanianie twarzy lub w ogóle nie nosi hidżabu (głównie młodsze kobiety w miastach). Ludzie są jednak zazwyczaj bardzo wyczuleni na to, co należy do sfery publicznej, a co do prywatnej. Na przykład, jeśli saudyjski mężczyzna pracował na dachu i widział podwórko sąsiada, poinformowałby o tym głowę domu, aby ostrzec żeńskie członkinie jego rodziny, by nie wchodziły do ogrodu/podwórka, jeśli nie są zasłonięte.

Niespokrewnieni mężczyźni i kobiety zazwyczaj unikają osobistej komunikacji społecznej.10 Istnieje różnica między „ikhtilat” (mężczyźni i kobiety razem w otwartej przestrzeni – dozwolone) a „khilwa” (niespokrewnieni mężczyźni i kobiety razem w zamkniętej przestrzeni – niedozwolone). Aby uniknąć tej drugiej sytuacji, w Arabii Saudyjskiej istnieje wiele budynków przeznaczonych tylko dla kobiet i tylko dla mężczyzn (np. większość szkół i uniwersytetów). Banki, uniwersytety i instytucje rządowe mają osobne wejścia dla mężczyzn i kobiet; niektóre restauracje stosują segregację; istnieją też miejsca „tylko dla rodzin” (takie jak centra handlowe), z których wykluczeni są samotni mężczyźni.11 Jednakże, podczas gdy fizyczne przyjaźnie między płciami między Saudyjczykami są w dużej mierze uniemożliwione, mieszanie płci ma miejsce również w przestrzeni internetowej. Internetowe fora dyskusyjne oferują możliwości komunikacji między płciami, które nie muszą naruszać saudyjskich zasad zachowania.

Należy zauważyć, że te zasady separacji płci nie są surowymi prawami, ale raczej normami społecznymi. Istnieją wyjątki w kontekstach, których nie da się uniknąć, jak np. w szpitalach czy podczas jazdy samochodem. Osoby niebędące Saudyjczykami zazwyczaj nie podlegają tym samym standardom i ogólnie mają większą możliwość mieszania płci. Na przykład, zagraniczni pracownicy domowi płci męskiej mogą być wpuszczani do niektórych pomieszczeń przeznaczonych wyłącznie dla rodzin. Saudyjskie ekspatriantki mogą również zrezygnować z noszenia abai, nikabu lub hidżabu. Jednakże, wymiana między płciami powinna być ograniczona do minimum w każdej sytuacji z powodu skromności.

Stratyfikacja społeczna

Stratyfikacja społeczna jest dość zauważalna w Arabii Saudyjskiej. Istnieje powszechna akceptacja społeczna dla nierównego podziału władzy i bogactwa, a wielu uważa to za nieunikniony fakt w społeczeństwie saudyjskim.12 Wyraźny system klasowy jest szczególnie widoczny pomiędzy saudyjskimi mieszkańcami i zagranicznymi pracownikami. Arabia Saudyjska ma jeden z najwyższych wskaźników osób urodzonych za granicą, a 37% mieszkańców to nie-Saudyjczycy (stan na 2018 r.).13 Arabia Saudyjska została opisana jako kraj bez krajowej klasy robotniczej, ponieważ większość fizycznej i domowej siły roboczej składa się z obcokrajowców. Wiele saudyjskich rodzin posiada osobistą pokojówkę i/lub kierowcę, zazwyczaj pochodzenia azjatyckiego lub południowoazjatyckiego. Tacy migranci należą zazwyczaj do najniższej klasy społecznej. Wielu z nich przybywa z takich krajów jak Indie, Bangladesz, Pakistan, Filipiny, Egipt, Palestyna i Sri Lanka.

Istnieją również subtelne podziały między samymi obywatelami saudyjskimi, czasami oparte na przynależności plemiennej, poziomie wykształcenia, przynależności religijnej (tj. sunnici lub szyici) i lokalizacji (tj. wieś lub miasto). Większość obywateli saudyjskich należy do klasy średniej lub wyższej. Członkowie klasy elitarnej są często wyróżniani dzięki widocznym przejawom bogactwa (np. posiadaniu luksusowych samochodów) lub nazwisku rodowemu. Mogą być bardziej religijni, wykształceni, zamożni lub zajmować stanowiska kierownicze w takich branżach jak przemysł naftowy. Ogólnie rzecz biorąc, każdy, kto ma powiązania z rodziną królewską, ma również więcej władzy i wpływów. Jednak bycie bogatym lub dobrze wykształconym nie zapewnia automatycznego szacunku. Uczciwość, honor i traktowanie innych uważane są w Arabii Saudyjskiej za ważniejsze niż bogactwo czy przywileje (patrz Honor (Sharaf) poniżej).

Wspólnotowa współzależność

W kulturze saudyjskiej bardzo silnie zakorzeniona jest wspólnota, a patrylinearny system pokrewieństwa pozostaje wszechobecny w całym społeczeństwie. Ludzie są często wzajemnie zależni od swoich krewnych i sąsiadów. Wynika to z kolektywistycznego charakteru kultury, jak również z poczucia obowiązku (al-wajib). Sektor charytatywny jest jednym z największych obszarów działalności grup i stowarzyszeń w całej Arabii Saudyjskiej. Panuje powszechne przekonanie, że z przywilejami wiąże się większa odpowiedzialność za opiekę nad społecznością. Dlatego też ci, którzy mają więcej szczęścia, często czują się zobowiązani do pomocy tym, którzy borykają się z trudnościami. Zaangażowanie społeczności jest szczególnie ważne w chwilach smutku. Na przykład, gdy rodzina przechodzi przez szczególne trudności (takie jak śmierć członka rodziny), zwyczajowo cała społeczność odwiedza ją codziennie i pomaga zmniejszyć ciężar.

Honor (Sharaf)

Pojęcie honoru (sharaf) jest centralną koncepcją, która kieruje zachowaniem i znacząco wpływa na interakcje w kulturze saudyjskiej. Jest ono głęboko splecione z ideami dotyczącymi godności osobistej (karama). Zachowanie honoru i opinii społecznej jest często na pierwszym planie w umysłach Saudyjczyków. Często istnieje silna presja kulturowa na jednostki, aby chroniły swoją reputację. Dlatego konserwatywne zachowanie jest normą; ludzie unikają zwracania na siebie uwagi lub ryzyka zrobienia czegoś postrzeganego jako niehonorowe (np. odejścia od oczekiwań społecznych). Saudyjczycy często starają się zachować godność poprzez kompromis, cierpliwość i samokontrolę. Można zauważyć, że krytyka jest rzadko podawana bezpośrednio, a pochwały oczekuje się hojnie. Na przykład, ludzie mogą pomijać pewne sprawy lub bagatelizować swoje wady, aby wydawały się bardziej pozytywne (patrz Komunikacja).

Zachowanie lub honor osoby jest ogólnie uważane za odzwierciedlenie jej rodziny/wychowania. Dlatego Saudyjczycy mogą być ostrożni, ponieważ muszą sprawiać publiczne wrażenie godności i uczciwości, aby chronić honor swojego gospodarstwa domowego. Jeśli dana osoba jest postrzegana jako niehonorowa, cała rodzina dzieli z nią ten wstyd. Publiczne zhańbienie może mieć poważne konsekwencje, wpływając na życie społeczne i przyszłe możliwości. W niektórych przypadkach rodzina może czuć się zobowiązana do unikania członka rodziny, który przyniósł jej wstyd, aby oczyścić swoje imię.

Senior rodu jest uważany za odpowiedzialnego za ochronę honoru rodziny. Często jest on szczególnie zainteresowany zachowaniem krewnych płci żeńskiej, ponieważ kobiety mają więcej oczekiwań społecznych, które muszą spełniać (patrz Role płciowe). Dotyczą one ich kodeksu moralnego, ubioru, interakcji społecznych, edukacji, działalności gospodarczej i zaangażowania publicznego (więcej w rozdziale Rodzina). Naruszenie zasad współżycia społecznego przez kobietę może być postrzegane jako brak ochrony ze strony mężczyzny (jej ojca, męża lub brata), który by ją przed tym uchronił.

Ochrona (Gheera)

Gheera (lub ghayrah) jest wszechobecnym uczuciem w kulturze saudyjskiej i rozciąga się szczególnie na honor rodzinny i osobisty. Jest to słowo arabskie, które opisuje intensywne emocje związane z honorową ochroną. W tym kontekście kulturowym najczęściej odnosi się do męskiej opiekuńczości i zazdrości wobec żeńskich członków rodziny. Ten rodzaj zazdrości jest postrzegany jako konieczny, ponieważ to właśnie niepokój w sercu mężczyzny motywuje go do ochrony kobiet przed nieprzyzwoitością. Większość Saudyjczyków interpretuje gheera jako miłość i gotowość do zrobienia wszystkiego dla swoich żeńskich członków rodziny.

Tożsamość plemienna i Beduini

Jego osobista tożsamość plemienna może być głębokim źródłem dumy dla ludzi, zwłaszcza wśród sunnickich muzułmanów w centrum Arabii Saudyjskiej. Wiele aspektów kultury saudyjskiej wywodzi się z tradycyjnej plemiennej kultury arabskiej. Od wieków koczownicze plemiona, znane jako „Beduini”, uczyniły z Pustyni Saudyjskiej swój dom. Tradycyjnie Beduini żyją w powiększonych grupach rodzinnych, przemieszczając się, gdy potrzebują nowego pastwiska lub wody. Niektórzy nadal mieszkają na pustyni lub w górach, podczas gdy większość przeniosła się do miast i miasteczek.

Beduini są znani ze swojej hojności i odwagi. Tradycją jest, że przez trzy dni goszczą każdego przybysza z innego miasta, miasteczka lub regionu, niezależnie od tego, jakimi środkami dysponują, by go przyjąć. Prawie zawsze wiąże się to z ucztą dla gościa – nawet jeśli oznacza to poświęcenie ostatniej kozy lub wielbłąda na tę okazję. Dziś tradycyjni Beduini niekoniecznie mają wysoki status społeczny, a nawet mogą być nieco lekceważeni przez wielu miejskich Saudyjczyków.14 Niemniej jednak nadal stanowią esencję tradycyjnej saudyjskiej tożsamości. Beduiński etos gościnności i honoru nadal kształtuje saudyjską kulturę, niezależnie od tego, jak daleko od pustyni znajduje się obecnie wielu ludzi15.

1 Warburton, 2019

2 North & Tripp, 2009

3 U.S. Energy Information Administration, 2018

4 Al Lily, 2018

5 Nevo, 1998

6 Gannon & Pillai, 2010

7 Al Lily, 2018

8 Fahmy, 2018

9 Fahmy, 2018

10 Madini & de Nooy, 2016

11 Joseph, 2018

12 Hofstede, 2019

13 General Authority for Statistics of the Kingdom of Saudi Arabia, 2018

14 Lonely Planet, 2019

15 Gannon & Pillai, 2010