Anatomia i Fizjologia I

• Rozróżnić funkcjonalną i strukturalną klasyfikacją funkcjonalną i strukturalną stawów
• Opisać trzy funkcjonalne typy stawów i podać przykład każdego z nich
• Wymienić trzy typy stawów dyzartrodialnych

Staw, zwany również stawem, to każde miejsce, w którym sąsiadujące kości lub kości i chrząstki spotykają się ze sobą (artykulują ze sobą), tworząc połączenie. Stawy klasyfikuje się zarówno pod względem strukturalnym, jak i funkcjonalnym. Klasyfikacja strukturalna stawów uwzględnia fakt, czy sąsiadujące ze sobą kości są silnie zakotwiczone w tkance łącznej włóknistej lub chrząstce, czy też sąsiadujące ze sobą kości artykułują się w wypełnionej płynem przestrzeni zwanej jamą stawową. Klasyfikacje funkcjonalne opisują stopień możliwości ruchu pomiędzy kośćmi, począwszy od stawów nieruchomych, poprzez lekko ruchome, aż do stawów swobodnie poruszających się. Zakres ruchów dostępnych w danym stawie ciała jest związany z wymaganiami funkcjonalnymi stawu. Tak więc stawy nieruchome lub lekko ruchome służą do ochrony narządów wewnętrznych, zapewniają stabilność ciała i pozwalają na ograniczony ruch ciała. W przeciwieństwie do nich, stawy swobodnie ruchome pozwalają na znacznie bardziej rozległe ruchy ciała i kończyn.

Klasyfikacja strukturalna stawów

Klasyfikacja strukturalna stawów opiera się na tym, czy powierzchnie stawowe sąsiadujących ze sobą kości są bezpośrednio połączone tkanką łączną włóknistą lub chrząstką, czy też powierzchnie stawowe stykają się ze sobą w wypełnionej płynem jamie stawowej. Różnice te pozwalają podzielić stawy organizmu na trzy kategorie strukturalne. Staw włóknisty to taki, w którym sąsiadujące ze sobą kości połączone są tkanką łączną włóknistą. W stawie chrzęstnym, kości połączone są chrząstką hialinową lub włóknistą. W stawie maziówkowym powierzchnie stawowe kości nie są bezpośrednio połączone, lecz stykają się ze sobą w jamie stawowej, która jest wypełniona płynem smarującym. Stawy maziówkowe pozwalają na swobodny ruch pomiędzy kośćmi i są najczęściej występującymi stawami w organizmie.

Klasyfikacja funkcjonalna stawów

Klasyfikacja funkcjonalna stawów jest określona przez ilość ruchomości pomiędzy sąsiadującymi kośćmi. Stawy są zatem funkcjonalnie sklasyfikowane jako synartroza lub staw nieruchomy, amphiarthrosis lub staw nieznacznie ruchomy, lub jako diartroza, która jest stawem swobodnie ruchomym (artroun = „łączyć przez staw”). Stawy włókniste, w zależności od ich lokalizacji, mogą być funkcjonalnie klasyfikowane jako synartroza (staw nieruchomy) lub amphiarthrosis (staw nieznacznie ruchomy). Również stawy chrzęstne są funkcjonalnie klasyfikowane jako stawy stawowe (synarthrosis) lub stawy amphiarthrosis (amphiarthrosis). Wszystkie stawy maziówkowe są funkcjonalnie klasyfikowane jako stawy dyzartrotyczne.

Synartroza

Nieruchomy lub prawie nieruchomy staw nazywany jest synartrozą. Nieruchomy charakter tych stawów zapewnia silne połączenie między kośćmi stawowymi. Jest to ważne w miejscach, w których kości stanowią ochronę dla narządów wewnętrznych. Przykładem są szwy, włókniste połączenia między kośćmi czaszki, które otaczają i chronią mózg (ryc. 1), oraz staw manubriosternalny, chrzęstny staw, który łączy manubrium i ciało mostka w celu ochrony serca.

Amphiarthrosis

Amphiarthrosis to staw, który ma ograniczoną ruchomość. Przykładem tego typu stawu jest staw chrzęstny, który łączy trzony sąsiadujących kręgów. Szczelinę między kręgami wypełnia gruba poduszka z włóknistej chrząstki, zwana krążkiem międzykręgowym (ryc. 2). Każdy krążek międzykręgowy silnie łączy kręgi, ale nadal pozwala na ograniczony zakres ruchów między nimi. Jednak niewielkie ruchy dostępne pomiędzy sąsiednimi kręgami mogą sumować się na całej długości kręgosłupa, zapewniając duży zakres ruchów ciała.

Innym przykładem amphiarthrosis jest spojenie łonowe miednicy. Jest to staw chrzęstny, w którym okolice łonowe prawej i lewej kości biodrowej są silnie zakotwiczone do siebie przez chrząstkę włóknistą. W normalnych warunkach staw ten jest bardzo mało ruchomy. Siła spojenia łonowego jest ważna w nadawaniu stabilności miednicy w zakresie przenoszenia ciężaru ciała.

Diartroza

Swobodnie ruchomy staw jest klasyfikowany jako diartroza. Do tego typu stawów należą wszystkie stawy maziówkowe organizmu, które zapewniają większość ruchów ciała. Większość stawów dyzartrycznych znajduje się w szkielecie wyrostka robaczkowego, dzięki czemu kończyny mają szeroki zakres ruchu. Stawy te dzieli się na trzy kategorie, w zależności od liczby osi ruchu, jakie zapewnia każdy z nich. Oś w anatomii jest określana jako ruch w odniesieniu do trzech płaszczyzn anatomicznych: poprzecznej, czołowej i strzałkowej. Tak więc, stawy dwuosiowe są klasyfikowane jako jednoosiowe (dla ruchu w jednej płaszczyźnie), dwuosiowe (dla ruchu w dwóch płaszczyznach) lub wieloosiowe (dla ruchu we wszystkich trzech płaszczyznach anatomicznych).

Staw jednoosiowy pozwala na ruch tylko w jednej płaszczyźnie (wokół jednej osi). Przykładem stawu jednoosiowego jest staw łokciowy, który pozwala jedynie na zginanie lub prostowanie. Staw dwuosiowy umożliwia ruchy w dwóch płaszczyznach. Przykładem stawu dwuosiowego jest staw śródręczno-paliczkowy (staw knykciowy) ręki. Staw ten umożliwia ruch wzdłuż jednej osi, co powoduje zginanie lub prostowanie palca, oraz ruch wzdłuż drugiej osi, co pozwala na rozsuwanie palców od siebie i zbliżanie ich do siebie. Staw, który pozwala na ruch w kilku kierunkach nazywamy stawem wieloosiowym (wieloosiowym lub trójosiowym). Ten typ stawu dyzartrycznego umożliwia ruch wzdłuż trzech osi (Ryc. 3). Stawy barkowe i biodrowe są stawami wieloosiowymi. Pozwalają one na ruch kończyny górnej lub dolnej w kierunku przednio-tylnym oraz przyśrodkowo-bocznym. Dodatkowo, kończyna może być również obracana wokół osi długiej. Ten trzeci ruch powoduje rotację kończyny w taki sposób, że jej przednia powierzchnia jest przesuwana albo w kierunku linii środkowej ciała, albo z dala od niej.

Pytania sprawdzające

Posłuchaj poniższego quizu, aby sprawdzić swoje rozumienie Klasyfikacji Stawów: