Toward a new definition of mental health
Świadomi faktu, że różnice między krajami w wartościach, kulturze i pochodzeniu społecznym mogą utrudniać osiągnięcie ogólnego konsensusu w sprawie pojęcia zdrowia psychicznego, staraliśmy się opracować definicję inkluzywną, unikając, na ile to możliwe, restrykcyjnych i kulturowo uwarunkowanych stwierdzeń.
Koncepcja, że zdrowie psychiczne to nie tylko brak choroby psychicznej (1,8) została jednogłośnie przyjęta, natomiast równoważność między zdrowiem psychicznym a dobrym samopoczuciem/funkcjonowaniem nie została przyjęta i opracowano definicję pozostawiającą miejsce na różnorodność stanów emocjonalnych oraz na „niedoskonałe funkcjonowanie”.
Proponowaną definicję przedstawiamy poniżej:
Zdrowie psychiczne to dynamiczny stan wewnętrznej równowagi, który umożliwia jednostkom wykorzystanie ich zdolności w harmonii z uniwersalnymi wartościami społeczeństwa. Podstawowe umiejętności poznawcze i społeczne; zdolność do rozpoznawania, wyrażania i modulowania własnych emocji, a także empatii wobec innych; elastyczność i zdolność do radzenia sobie z niekorzystnymi wydarzeniami życiowymi i funkcjonowania w rolach społecznych; harmonijna relacja między ciałem i umysłem stanowią ważne komponenty zdrowia psychicznego, które w różnym stopniu przyczyniają się do stanu równowagi wewnętrznej.
Dodanie uwagi wyjaśniającej, co w definicji oznacza wyrażenie „wartości uniwersalne”, uważamy za konieczne, w świetle mylącego użycia tego wyrażenia w pewnych okolicznościach politycznych i społecznych. Wartości, o których mówimy, to: szacunek i troska o siebie i inne istoty żywe; uznanie więzi między ludźmi; szacunek dla środowiska naturalnego; szacunek dla wolności własnej i innych osób.
Koncepcja „dynamicznego stanu równowagi wewnętrznej” ma odzwierciedlać fakt, że różne epoki życia wymagają zmian w osiąganej równowadze: kryzysy młodzieńcze, małżeństwo, zostanie rodzicem czy przejście na emeryturę to dobre przykłady epok życia wymagających aktywnego poszukiwania nowej równowagi psychicznej. Koncepcja ta uwzględnia i uznaje również fakt, że osoby zdrowe psychicznie mogą doświadczać odpowiednich ludzkich emocji – w tym na przykład strachu, złości, smutku i żalu – jednocześnie posiadając wystarczającą odporność, aby w porę przywrócić dynamiczny stan wewnętrznej równowagi.
Wszystkie komponenty zaproponowane w definicji reprezentują ważne, ale nie obowiązkowe aspekty zdrowia psychicznego; w rzeczywistości mogą one w różnym stopniu przyczyniać się do stanu równowagi, tak że w pełni rozwinięte funkcje mogą kompensować upośledzenie w innym aspekcie funkcjonowania psychicznego. Na przykład osoba bardzo empatyczna, zainteresowana wzajemnym dzieleniem się, może kompensować umiarkowany stopień zaburzeń poznawczych, a mimo to znaleźć satysfakcjonującą równowagę i realizować swoje cele życiowe.
Główne powody wyboru komponentów zawartych w definicji podano poniżej.
Podstawowe umiejętności poznawcze i społeczne są uważane za ważny składnik zdrowia psychicznego ze względu na ich wpływ na wszystkie aspekty życia codziennego (12-15). Umiejętności poznawcze obejmują zdolność do zwracania uwagi, zapamiętywania i organizowania informacji, rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji; umiejętności społeczne obejmują zdolność do wykorzystywania własnego repertuaru zdolności werbalnych/niewerbalnych do komunikowania się i interakcji z innymi. Wszystkie te umiejętności są współzależne i pozwalają ludziom funkcjonować w ich środowisku. Odniesienie do „podstawowego” poziomu tych umiejętności ma na celu wyjaśnienie, że łagodne stopnie upośledzenia są zgodne ze zdrowiem psychicznym, podczas gdy umiarkowane i poważne stopnie upośledzenia, szczególnie jeśli nie są zrównoważone przez inne aspekty, mogą wymagać wsparcia ze strony innych członków społeczeństwa i szeregu bodźców społecznych, takich jak ułatwione możliwości zatrudnienia, korzyści finansowe lub doraźne programy szkoleniowe.
Regulacja emocjonalna, czyli zdolność do rozpoznawania, wyrażania i modulowania własnych emocji, jest również uważana za ważny składnik zdrowia psychicznego (16). Zaproponowano, że jest ona mediatorem przystosowania do stresu (17,18), a w badaniach klinicznych i neuroobrazowych wykazano związek między niewłaściwą lub nieskuteczną regulacją emocjonalną a depresją (19-22). Różnorodność modulowanych opcji reakcji emocjonalnych, które mogą być elastycznie stosowane, przyczynia się do zdrowia psychicznego jednostki, a aleksytymia (tj. niezdolność do rozpoznawania i wyrażania własnych emocji) jest czynnikiem ryzyka zaburzeń psychicznych i fizycznych (23,24).
Empatia, tj. zdolność do doświadczania i rozumienia tego, co czują inni, bez mylenia siebie z innymi, umożliwia jednostkom skuteczną komunikację i interakcję oraz przewidywanie działań, intencji i uczuć innych osób (25). Brak empatii jest nie tylko czynnikiem ryzyka przemocy i cechą antyspołecznych zaburzeń osobowości, ale także upośledza interakcje społeczne na wszystkich poziomach.
Elastyczność i zdolność do radzenia sobie z niekorzystnymi zdarzeniami są również uważane za ważne dla zachowania zdrowia psychicznego. Elastyczność odnosi się do zdolności do zmiany kierunku działania w obliczu nieprzewidzianych trudności lub przeszkód, zmiany własnych pomysłów w świetle nowych dowodów i dostosowania się do zmian, których mogą wymagać różne epoki życia lub sytuacje warunkowe. Brak elastyczności może powodować ogromny niepokój u osoby przechodzącej nagłe i/lub ważne zmiany życiowe i jest ważnym aspektem kilku zaburzeń psychicznych, takich jak obsesyjne zaburzenia osobowości lub zaburzenia urojeniowe (26).
Podstawowa zdolność do funkcjonowania w rolach społecznych i uczestniczenia w znaczących interakcjach społecznych jest ważnym aspektem zdrowia psychicznego i szczególnie przyczynia się do odporności na dystres; jednak wykluczenie społeczne i stygmatyzacja często upośledzają uczestnictwo społeczne, dlatego każda definicja zdrowia psychicznego odwołująca się do tego aspektu musi unikać „obwiniania ofiary” i dokładnie analizować społeczne wzorce stygmatyzacji, dyskryminacji i wykluczenia, które upośledzają uczestnictwo (27).
Włączenie harmonijnej relacji między ciałem i umysłem opiera się na koncepcji, że umysł, mózg, organizm i środowisko są silnie powiązane, a ogólne doświadczenie bycia w świecie nie może być oddzielone od sposobu, w jaki ciało czuje się w swoim środowisku (28). Zaburzenia tej interakcji mogą powodować doświadczenia psychotyczne, zaburzenia odżywiania, samookaleczenia, zaburzenia dysmorficzne ciała lub słabe zdrowie fizyczne.