Demokracja ma kłopoty, pomimo powstań ludowych i dynamicznych ruchów społecznych w Libanie, Hongkongu oraz w całej Europie i Ameryce Łacińskiej.
Naukowcy twierdzą, że kraje na całym świecie doświadczają wzrostu rządów autokratycznych, przy jednoczesnym spadku ideałów i praktyk demokratycznych. Rządy autokratyczne – znane również jako autorytaryzm – to sytuacja, w której jeden przywódca lub partia polityczna sprawuje całkowitą władzę nad krajem i jego mieszkańcami.
Rok 2008 był szczytowym momentem demokracji, według znanej grupy obrońców demokracji, Freedom House. To właśnie wtedy na świecie był najwyższy odsetek w pełni „wolnych krajów” – 46,1%.
W 2018 roku odsetek ten spadł do 44,1%, choć pełna lub częściowa demokracja jest nadal najbardziej powszechną formą rządów.
Definicje demokracji są różne. Wszyscy obywatele w demokracji mają możliwość głosowania w wyborach, które powinny być wolne i uczciwe. Niezależne media, wolność słowa i zgromadzeń oraz rządy prawa to elementy większości współczesnych wyobrażeń o demokracji.
Demokratyczne spadki są najbardziej zauważalne w regionach o największej na świecie koncentracji demokracji. Obejmuje to Europę, Amerykę Północną i Amerykę Łacińską.
Jeden przykład: Stany Zjednoczone w 2018 roku zostały ocenione jako „wadliwa demokracja”, spadając z 21. na 25. miejsce wśród 167 krajów i terytoriów.
W dawnych czasach autokraty często doszły do władzy lub zachowały ją poprzez wojskowe zamachy stanu i brutalne rozprawy. Teraz przejście od demokracji do autokracji jest wolniejsze i mniej oczywiste.
Podczas gdy kontrola nad siłami bezpieczeństwa pozostaje kluczowa w podręczniku autokratów, jawne taktyki silnej ręki już nie.
Lista Top 10
Spędziłem ponad 15 lat w Organizacji Narodów Zjednoczonych, gdzie doradzałem rządom i zwolennikom demokracji, jak wzmocnić rządy prawa, prawa człowieka i demokratyczne rządy. Teraz jestem naukowcem zajmującym się prawem międzynarodowym.
Dowiedziałem się, że dzisiejsi przywódcy o skłonnościach autorytarnych nie są zainteresowani jedynie użyciem brutalnej siły, by dojść do władzy.
Są oni mądrzejsi, bardziej odporni i potrafią dostosować swoje metody do nowych zjawisk, takich jak nowoczesne technologie i zglobalizowana gospodarka.
Oto niektóre z najnowszych taktyk stosowanych przez niedoszłych autorytarystów:
Rozszerzanie władzy wykonawczej
Głównym filarem dzisiejszego autorytaryzmu jest wzmacnianie swojej władzy przy jednoczesnym osłabianiu instytucji rządowych, takich jak parlamenty i sądy, które zapewniają kontrolę i równowagę.
Kluczem jest użycie środków prawnych, które ostatecznie dają demokratyczną legitymację do przejęcia władzy. Skrajne formy tego typu działań obejmują zniesienie limitów kadencji prezydenta, co miało miejsce w Chinach, oraz regresywne reformy konstytucyjne mające na celu rozszerzenie władzy prezydenckiej, jak w Turcji.
Repress dissent and citizen efforts to hold government accountable
Restrictions on funding and other bureaucratic limitations silence the ability of the people to hold accountable those in power. Ponad 50 krajów uchwaliło prawa, które dławią grupy obywatelskie. Demokracje również wskoczyły na ten wózek. Ograniczanie pozwoleń na protesty publiczne, zatrzymywanie protestujących i nadmierne użycie siły do rozbijania demonstracji to często stosowane narzędzia.
Zachwyć poparcie elit, a kiedy trzeba, demonizuj je również
Wzrost gospodarczy i dobrobyt są kluczowe dla utrzymania poparcia elit lub oligarchii dla autokratycznych przywódców. Czy to za sprawą państwowych przedsiębiorstw, konglomeratów medialnych, czy bardziej wyrafinowanych powiązań między rządem a wolnorynkowymi korporacjami, pieniądze i polityka, przekładające się na przysługi rządowe dla bogatych, mogą być toksyczną mieszanką dla demokracji.
Ironicznie, powszechny niesmak wobec korupcji wśród elit jest tak wysoki, że współcześni autokratyczni populiści, tacy jak prezydent Jair Bolsonaro w Brazylii, doszli nawet do władzy dzięki antykorupcyjnym obietnicom.
Uwaga na populizm i nacjonalizm
Większość niedoszłych autokratycznych przywódców wykorzystuje dziś istniejące napięcia w złożonych społeczeństwach, aby umocnić swoje poparcie.
W wielu miejscach obawy przed migrantami i uchodźcami podsycają odradzający się nacjonalizm, który napędza politykę taką jak Brexit w Wielkiej Brytanii. W Indiach nacjonalizm na tle religijnym podtrzymuje władzę premiera Narendry Modiego.
Obwinianie sił zewnętrznych za problemy kraju, takie jak demonizowanie przez węgierskiego przywódcę Viktora Orbana George’a Sorosa, urodzonego na Węgrzech filantropa, który wspiera budowanie demokracji, jest również powszechne.
Kontrola informacji w kraju; dezinformacja za granicą
Podczas gdy propaganda i państwowe media nie są niczym nowym, kontrola nad nowoczesną technologią i informacją stała się kluczowym polem bitwy.
Chiny rozwinęły zaawansowane technologie cenzurowania i zapobiegania obiegowi niepożądanych informacji oraz śledzenia jednostek w społeczeństwie.
Rosja jest w awangardzie kontroli mediów państwowych w kraju, podczas gdy za granicą generuje dezinformację. Wiele mniejszych krajów stosuje zaciemnienie internetu, aby zablokować organizowanie się i komunikowanie przez ruchy społeczne.
Uszkodzenie opozycji
Uszkodzenie partii opozycyjnych, ale nie całkowite ich zniszczenie, jest teraz niezbędne. Infiltracja partii, kooptacja członków i stosowanie taktyki straszenia to niektóre z możliwych działań w podręczniku autokraty. Służy to zachowaniu celu dla pseudo-politycznej konkurencji, a jednocześnie hamuje potencjał nowych, bardziej demokratycznych sił, które mogłyby zyskać na znaczeniu.
Ukryta manipulacja wyborami
Ponadto minęły już czasy fałszowania i kupowania głosów jako drogi do władzy. Potencjalni autokraci znaleźli sprytniejsze sposoby, aby przechylić szalę zwycięstwa na swoją korzyść. Te nowe taktyki obejmują utrudnianie dostępu do mediów, gerrymandering, zmianę zasad wyborczych i zasad kwalifikacji wyborców oraz umieszczanie sojuszników w komisjach wyborczych.
Graj kartą stanu wyjątkowego
Niektórzy autokratyczni przywódcy nadal stosują tradycyjne taktyki silnej ręki, takie jak ogłaszanie stanu wyjątkowego, aby umożliwić dalsze represje.
Od 2001 r. wykorzystywanie zagrożenia terroryzmem lub przestępczością zorganizowaną dobrze służyło wspieraniu autokratycznych rządów. Jednym z przykładów jest wojna narkotykowa prezydenta Rodrigo Duterte, w wyniku której na Filipinach zginęły tysiące ludzi.
Od czasu próby zamachu stanu w 2016 roku do 2018 roku, na przykład, w Turcji obowiązywał stan wyjątkowy, który umożliwił prezydentowi Recepowi Tayyipowi Erdoganowi więzienie i prześladowanie naukowców, urzędników państwowych, mediów i obrońców praw człowieka.
Rozszerzaj swój model i wpływy
Dzisiejsi autokratyczni władcy nie trzymają się z dala od siebie.
Korzystając ze sceny międzynarodowej i rosnącej siły ekonomicznej, kraje takie jak Chiny rozszerzają swoje wpływy poprzez finansowanie inicjatyw takich jak Pasa i Drogi, aby budować infrastrukturę od Azji po Europę. Zatrudniają profesjonalnych konsultantów, aby doradzać i lobbować w zagranicznych stolicach na rzecz polityki, która wzmacnia ich władzę.
Uczyć się i dzielić
Określane przez naukowców jako „autokratyczne uczenie się”, władze krajowe z Rosji, Chin, Iranu, Wenezueli, Białorusi, Syrii i innych miejsc rozwijają i wymieniają się modelami powstrzymywania zagrożeń ze strony ruchów społecznych i tak zwanych „kolorowych rewolucji”.
Międzynarodowe spotkania i kluby międzyrządowe mogą stanowić platformę wymiany. Na przykład premier Kambodży Hun Sen z powodzeniem zwołał rządy państw sąsiednich, aby pomóc w stłumieniu opozycji wobec jego rządów, wykorzystując do tego regionalną organizację ASEAN. Urzędnicy rządowi w Malezji zablokowali ostatnio członkom kambodżańskiej opozycji możliwość powrotu do kraju przez Malezję.
Kierunek nieznany
Niektórzy eksperci twierdzą, że świat znajduje się w „punkcie krytycznym”, w którym malejąca wiara w demokrację doprowadzi do globalnej dominacji autokracji.
Dzisiejsze ruchy społeczne dają nadzieję, że społeczeństwo obywatelskie – kluczowy składnik demokracji – choć znajduje się pod presją, walczy z tym trendem.
Niemniej jednak wzmocnienie demokracji na całym świecie okaże się niemożliwe, jeśli nawet najbardziej ugruntowane demokracje padną dziś ofiarą taktyki niedoszłych autokratów.